در سده سوم میلادی که برابر می شود با آغاز امپراتوری ساسان

در سده سوم میلادی که برابر می شود با آغاز امپراتوری ساسانی در ایران، در روم باستان فرمانروایی بوده است به نام کلودیوس دوم. کلودیوس باورهای شگفتی داشته است، برای نمونه سربازی خوب خواهد جنگید که بی همسر باشد. از این رو زناشویی را برای سربازان امپراتوری روم برمی چیند. کلودیوس به اندازه ای سنگدل و فرمانش به اندازه ای راسخ بود که هیچ کس یارای کمک به ازدواج سربازان را نداشت. ولی کشیشی به نام والنتیوس (ولنتاین)، پنهانی عقد سربازان رومی با دختران محبوب شان را جاری می کرد. کلودیوس دوم از این موضوع آگاه می شود و دستور می دهد که ولنتاین را به زندان بیاندازند. ولنتاین در زندان عاشق دختر زندانبان می شود. سر انجام کشیش به جرم جاری کردن عقد عشاق، با قلبی عاشق اعدام می شود. بنابر این او را نماد و فدایی راه عشق می دانند و از آن زمان ولنتاین سمبلی برای عشق می شود.

ولی کمتر کسی است که بداند در ایران باستان، نه چون رومیان از سه سده پس از میلاد، که از بیست سده پیش از میلاد، روزی به نام «روز عشق» بوده است. این روز که اسپندگان یا سپندارمذگان یا اسپندارمذگان نام داشت برای گرامیداشت و ستایش از زنان و مادران بوده است. اکنون همان گونه که داستان ولنتاین را با شکیبایی خواندید داستان "اسپندگان" خودمان را هم بخوانید.

پیدایش اسپندگان یا سپندارمذگان

چگونگی بزرگداشتن این روز بدین گونه بوده است که در ایران باستان هر ماه را سی روز می شمردند و افزون بر این که ماه ها نام داشتند، هر یک از روز های ماه نیز یک نام داشتند.

برای نمونه روز نخست ، روز «اهورا مزدا» ، روز دوم ، روز «بهمن» (تندرستی ، اندیشه) ، روز سوم «اردیبهشت» ( بهترین راستی و پاکی) ، روز چهارم «شهریور» (شاهی و فرمانروایی آرمانی) و روز پنجم «سپندارمذ» بوده است. سپندارمذ فرنام (لقب) ملی زمین است. یعنی گستراننده ، پاک و فروتن. زمین نماد عشق است چون با فروتنی و گذشت به همه عشق می ورزد. زشت و زیبا را به یک چشم می نگرد و همه را چون مادری در دامان پر مهر خود پناه می دهد. از این رو در فرهنگ باستان اسپندارمذگان را به عنوان نماد عشق می پنداشتند.

در هر ماه، یک بار، نام روز و ماه یکی می شده است که در همان روز که نامش با نام ماه برابر می شد، جشنی ترتیب می دادند متناسب با نام آن روز و ماه. برای نمونه شانزدهمین روز هر ماه مهر نام داشت که در ماه مهر، مهرگان نامیده می شده است. همین گونه روز پنجم هر ماه سپندارمذ یا اسپندارمذ نام داشت که در ماه دوازدهم سال که آن هم اسپندار مذ نام داشت، جشنی با همین نام می گرفتند.


هم اکنون در برخی جاها ، به جای روز جشن اسپندگان (سپندارمذ) (پنجم) از ماه اسپند (سپندارمذ) ، روز بیست و نهم بهمن را روز جشن سپندارمذگان می دانند. درباره پرسش به جهت دوگانگی ها باید گفت که جشن ها و فاصله های میان آن ها در نوشته های کهن ایرانی دارای تعریف و اندازه های مشخصی است که به مانند دانه های یک زنجیر در پیوستگی کامل با یکدیگر هستند. تغییر جای یکی از آن ها موجب گسست همه این رشته خواهد شد