{معماری دوره ساسانی}
{معماری دوره ساسانی}
کاخ تیسفون:
نامدارترین بنای سراسر دوره ی ساسانی کاخی است که خسرو اول در تیسفون آن را ساخت
ابن خردادبه جغرافیدان ( سال 846) آن را زیباترین بنای که با آجر و گچ ساخته شده نامیده است، مولفان دیگر از جمله طبری (922- 8389 ) به توصیف جزئیات این بنا پرداخته و آیین های مفصل دربار پادشاه بزرگ را شرح داده اند (هرمان،1373،143 ) اما ابن مقفع می گوید این بنا را شاپور یکم ساخته بود (کمبریج, 1380: 557). بخشی از اسکلت این بنا هنوز پابرجاست و نمای کامل آن تا سال 1888 که بخشی از آن در پی سیلی ویرانگر فروریخت, سالم بود.
این نما که طاق بزرگی رو به مشرق در مرکز آن قرار دارد، یک سمت صحنی پهناور را که بقیه آن از میان رفته تشکیل می داد (هرمان،1373، 143). همان طور که «لاکوست» در مطالعات در طاق کاخ تیسفون نشان می دهد آزادی عمل که در کار ساختمان این طاق به کار رفته است نشان می دهد که طاق ساز آن یک شرقی است که در پی آن نیست که طاق های حمال آن را مانند ساختمان کلیزه با ستونها و سرستونها احاطه کند واز روی نقشه خاصی است که هنرمند تمام محورهای فرعی جرزها را در بالها از میان می برد. رومیان این کار را نکرده اند (گریشمن1370، 137). باید این حقیقت را بپذیریم که این کاخ در نقشه ساختمان و آرایش داخلی ماندگاری پر قدرت سنت پارتی را باز می نماید. ایوانی بزرگی که حدود 35 متر بلندی دارد و قطر دهانه آن بیش از 25 متر است به حیاط بسته ای باز می شد که در امتداد خود به ساختمان مشابه دیگری می رسید. بقیه ساختمان، چنانکه که از زیر بنای آن می شناسیم به پنچ اتاق راستگوش بزرگ تقسیم می گردید که راهروهایی آنها را به هم متصل می ساختند و شماری اتاق های کوچک با اندازه ها و شکلهای گوناگون آنها را از هم جدا می کرد. بی تردید اتاق های راست گوشه بزرگ مانند ایوان اصلی دارای طاق گهواره ای است و احتمالا" بر اتاق های کوچکتر گنبد زده بودند (کمبریج, 1380: 557).
شکل 3. پلان کاخ تیسفون
این بزرگ ترین طاقی است در جهان که بدون دار بست طاق زنی، در نمایی ساخته شده و بزرگی آن دو برابر که 300 سال پیش اردشیر اول در کاخ خود در فیروز آباد بنا کرد. معماران خسرو که تصوری از مقدار فشاری که توسط بنایی با چنین ابعاد غول آسا ایجاد می شد نداشتند، پایه ها را بسیار پهن گرفتند تا از قدرت تحمل چنان آواری مطمئن گردند. پهنای پایه ها در قسمت زیر طاق 4 و در پایین 7 متر است، ضخامت طاق حتی در تارک آن به یک متر می رسید. نقشه بنا گرچه غیر عادی، ولی اساسا" ساده بود و تاثیر آن بیشتر ناشی از عظمت آن بود. ایوان بزرگ از طریق چند اتاق کوچک به یک تالار بزرگ بسته متصل بود و اطراف تمام بخش مرکزی را دالانها و اتاقهای دراز دارای طاق ضربی گرفته بود. مثل شهر آشور متعلق به دوره ی پارتی، فضای خالی ایجاد شده توسط ایوان با تزئین نما و استفاده از ستون های توکار، اسپرها و طاقچه های که در شش طبقه ترتیب یافته بود و بالای آن یک ردیف کنگره سنتی قرار داشت، جبران کرده بودند.
تصویر 9. نمای ورودی با ستون های توکار، اسپرها و طاقچه های تزیینی
دیوارهای داخلی بنا تزئینات مفصل داشت و با استفاده از مرمر رنگی برداشته شده از کلیسای انطاکیه و موزائیک های شیشه ای که صحنه های نبرد، مثل صحنه ای که خسرو را سوار بر اسبی زرد در شهر بندان انطاکیه نشان می دهد تزئین شده بود (هرمان،1373، 143). مصالح ساختمانی در اینجا از سنت های مقدس معماران بین النهرین پیروی می کند، آجر و ملاط پوشیده از گچ بری بود که وسیله ای برای ریزه کاریهایآرایشی بود(کمبریج 1380، 557).
{مجله کوردان مانا}
کاخ تیسفون:
نامدارترین بنای سراسر دوره ی ساسانی کاخی است که خسرو اول در تیسفون آن را ساخت
ابن خردادبه جغرافیدان ( سال 846) آن را زیباترین بنای که با آجر و گچ ساخته شده نامیده است، مولفان دیگر از جمله طبری (922- 8389 ) به توصیف جزئیات این بنا پرداخته و آیین های مفصل دربار پادشاه بزرگ را شرح داده اند (هرمان،1373،143 ) اما ابن مقفع می گوید این بنا را شاپور یکم ساخته بود (کمبریج, 1380: 557). بخشی از اسکلت این بنا هنوز پابرجاست و نمای کامل آن تا سال 1888 که بخشی از آن در پی سیلی ویرانگر فروریخت, سالم بود.
این نما که طاق بزرگی رو به مشرق در مرکز آن قرار دارد، یک سمت صحنی پهناور را که بقیه آن از میان رفته تشکیل می داد (هرمان،1373، 143). همان طور که «لاکوست» در مطالعات در طاق کاخ تیسفون نشان می دهد آزادی عمل که در کار ساختمان این طاق به کار رفته است نشان می دهد که طاق ساز آن یک شرقی است که در پی آن نیست که طاق های حمال آن را مانند ساختمان کلیزه با ستونها و سرستونها احاطه کند واز روی نقشه خاصی است که هنرمند تمام محورهای فرعی جرزها را در بالها از میان می برد. رومیان این کار را نکرده اند (گریشمن1370، 137). باید این حقیقت را بپذیریم که این کاخ در نقشه ساختمان و آرایش داخلی ماندگاری پر قدرت سنت پارتی را باز می نماید. ایوانی بزرگی که حدود 35 متر بلندی دارد و قطر دهانه آن بیش از 25 متر است به حیاط بسته ای باز می شد که در امتداد خود به ساختمان مشابه دیگری می رسید. بقیه ساختمان، چنانکه که از زیر بنای آن می شناسیم به پنچ اتاق راستگوش بزرگ تقسیم می گردید که راهروهایی آنها را به هم متصل می ساختند و شماری اتاق های کوچک با اندازه ها و شکلهای گوناگون آنها را از هم جدا می کرد. بی تردید اتاق های راست گوشه بزرگ مانند ایوان اصلی دارای طاق گهواره ای است و احتمالا" بر اتاق های کوچکتر گنبد زده بودند (کمبریج, 1380: 557).
شکل 3. پلان کاخ تیسفون
این بزرگ ترین طاقی است در جهان که بدون دار بست طاق زنی، در نمایی ساخته شده و بزرگی آن دو برابر که 300 سال پیش اردشیر اول در کاخ خود در فیروز آباد بنا کرد. معماران خسرو که تصوری از مقدار فشاری که توسط بنایی با چنین ابعاد غول آسا ایجاد می شد نداشتند، پایه ها را بسیار پهن گرفتند تا از قدرت تحمل چنان آواری مطمئن گردند. پهنای پایه ها در قسمت زیر طاق 4 و در پایین 7 متر است، ضخامت طاق حتی در تارک آن به یک متر می رسید. نقشه بنا گرچه غیر عادی، ولی اساسا" ساده بود و تاثیر آن بیشتر ناشی از عظمت آن بود. ایوان بزرگ از طریق چند اتاق کوچک به یک تالار بزرگ بسته متصل بود و اطراف تمام بخش مرکزی را دالانها و اتاقهای دراز دارای طاق ضربی گرفته بود. مثل شهر آشور متعلق به دوره ی پارتی، فضای خالی ایجاد شده توسط ایوان با تزئین نما و استفاده از ستون های توکار، اسپرها و طاقچه های که در شش طبقه ترتیب یافته بود و بالای آن یک ردیف کنگره سنتی قرار داشت، جبران کرده بودند.
تصویر 9. نمای ورودی با ستون های توکار، اسپرها و طاقچه های تزیینی
دیوارهای داخلی بنا تزئینات مفصل داشت و با استفاده از مرمر رنگی برداشته شده از کلیسای انطاکیه و موزائیک های شیشه ای که صحنه های نبرد، مثل صحنه ای که خسرو را سوار بر اسبی زرد در شهر بندان انطاکیه نشان می دهد تزئین شده بود (هرمان،1373، 143). مصالح ساختمانی در اینجا از سنت های مقدس معماران بین النهرین پیروی می کند، آجر و ملاط پوشیده از گچ بری بود که وسیله ای برای ریزه کاریهایآرایشی بود(کمبریج 1380، 557).
{مجله کوردان مانا}
۴.۸k
۰۹ آذر ۱۳۹۴
دیدگاه ها (۱)
هنوز هیچ دیدگاهی برای این مطلب ثبت نشده است.