آشنایی با موسیقی لری
آشنایی با موسیقی لری
موسیقی لری از سرچشمههای موسیقی «ردیف» و ردیفنوازی است که بخش مهم آن از طریق کمانچه و کمانچهنوازی محلی در موسیقی رسمی ایران (ردیف) نیز تأثیر گذاشته است. موسیقی محلی لرستان چندان ناشناخته نیست؛ ولی برخلاف بسیاری از موسیقیهای نواحی دیگر ایران، از حیث مقامات محدود است و معمولاً در «دستگاه ماهور» اجرا میشود.
موسیقی لرستان به چهار بخش : موسیقی کار، موسیقی مراسم، موسیقی عروسی و موسیقی ترانههای روز تقسیم شده است. ترانههای لری با همهٔ پیوندی که با ریشهٔ زبان فارسی دارند، برای همهٔ فارسیزبانان قابل فهم نیستند. این موسیقی، از لحاظ اجرایی، ظریف و پیچیده است. غنای کلامی فراوان دارد و مهمتر از همه، از روحیهٔ سلحشوری و حماسی برخوردار است. مهمترین ترانههایی که در استان لرستان خوانده میشود عبارتند از : «شهنومه خوانی» (شاهنامهخوانی) که جزو موسیقی حماسی است و سخاوتمندی و سلحشوری را همراه با تاریخ پردرد بیان میکند و معمولاً در «چهارگاه» اجرا میشود.
علی دوستی یا علی سونه در اصل اسم شخص بوده که بعدها به نام همان فرد معروف شده است. کشکله شیرازی گرمسیری، کوکلاشیری جو، کوش طلا که بیشتر همسرایی زنان و مردان در غم از دست دادن یکی از نزدیکان است. بمیرم، میوله سیت بیارم، شیرین و خسرو و دایه دایه که قصهٔ مبارزهها و جنگآوریها و رشادتها است که زبانزد همگان شده است. میری، قدمخیر، ای ای وی وی، ضرب سنگین سماع، ضرب سهپا و ضرب دوپا که برای مراسم رقص و عروسی است. سازهای محلی لرستان عبارتاند از : کمانچه، نی، سرنا، دهل، تنبک، دوزله و یک نوع ساز که مخصوص مراسم مذهبی فرقهٔ اهل حق است و نام محلی آن «تمیره» است. ترانهها و رقصهای لری بیشتر جنبهٔ حماسی دارند و ترانههایی که جنبهٔ تغزلی دارند، کمتر متداول و معمولاند. رقصهای بومی لری نیز متنوعاند و به صورت گروهی اجرا میشوند. برخی از این رقصها با آهنگ ملایم و برخی دیگر با آهنگ تند انجام میگیرند. در لرستان، هنگام شادی و عروسی رقصهای گروهی انجام میگیرند. معمولاً چند تن از مردان که هر یک چوبهایی به دست دارند، حرکاتی موزون و هماهنگ را با هم انجام میدهند و زنان هم جدا از مردان، با در دست داشتن دستمالهای رنگی و جنباندن موزن آنها در بالای سرشان به صورت دایرهوار، میرقصند.
در سرزمین باستانی لرستان، قرن هاست که سه فرهنگ مختلف در کنار هم به حیات خود ادامه داده اند. فرهنگ « لری »، « لکی » و« بختیاری ». این سه قوم که هر کدام پشتوانه ای بسیار غنی از فرهنگ و تاریخ دارند، در حوزه های خاصی بر هم اثر گذاشته یا از یکدیگر تأثیر گرفته اند و با وجود همبستگی تاریخی و فرهنگی، هرکدام وجوه مستقل فرهنگی خویش را نیز دارا بوده اند.
در حوزه موسیقی، موسیقی بختیاری حریم خود را بیشتر حفظ کرده و عنصرهای خارج از فرهنگ خود را کمتر پذیرا شده است. البته گاه دیده می شود برخی ترانه ها که منشاء لری – و گاه لکی – داشته اند، در ایل بختیاری نیز رایج شده اند. در این زمینه می توان به آهنگ « دایه دایه » اشاره کرد. به جز آنچه گفتیم، تفاوت موسیقی و برخی آداب و رسوم میان بختیاری های لرستان و بختیاری های چهار محال و بختیاری و بویر احمد و کهکیلویه ثابت می کند که فرهنگ و موسیقی بختیاری نیز به سبب همسایگی با فرهنگ لری، طی قرن ها، تأثیرات مرئی و نامرئی بسیاری را پذیرا شده است. اما در یک نگاه کلی می توان چنین پنداشت که نفوذ فرهنگ بختیاری به مناطق همجوار بیش تر از نفوذ فرهنگ های لری و لکی به قلمرو فرهنگ بختیاری بوده است. « مرجنگه » و « شیر علی مردون » از جمله نغمه های بختیاری اند که مورد توجه لرها و لک ها نیز واقع شده اند. موسیقی لرستان از تنوع و پیشینهای کهن برخوردار است. به علت روحیه سلحشوری، اشعار و سرودهای یشان بیشتر پیرامون مبارزات و مسایل اجتماعی است.
موسیقی آوازی لرستان
کنکاش در وقایع گذشته بر مردم لرستان و سیری در ژرفاژرف سرگذشت فرهنگی و تاریخی آن، در گرو بررسی موشکافانه در چهرههای ناشناخته زندگانی نیاکان سختکوش این مرز و بوم است.
نیاکانی که با طبیعت و سرشت گیتی، انس و الفتی ژرف و با پدیدههای پیرامون خویش پیوندی ناگسستی داشتند و در برخورد با مشکلات، با تبیین پدیدههای ناشناخته، تجلیات ذهنی را به گونههای مختلف بر پردهٔ زندگانی، نقشی آشکار و جاوید میزدند. هر چند بازشناسی بخشی از ویژگیهای زندگی این مردم، با بررسی آثار دست و اندیشه آنها که در قالب عناصر مادی و مینوی تجلی یافته و به یادگار ماندهاند، شدنی است، ولی گذرگاه ورود به کُنه زندگانی آنها و اشراف بر بسیاری از ویژگیهای ناشناخته زیست و زندگی این مردم دلیر، جز مطالعهٔ دقیق و همه جانبهٔ چند و چونیهای جلوههای گوناگون امر
موسیقی لری از سرچشمههای موسیقی «ردیف» و ردیفنوازی است که بخش مهم آن از طریق کمانچه و کمانچهنوازی محلی در موسیقی رسمی ایران (ردیف) نیز تأثیر گذاشته است. موسیقی محلی لرستان چندان ناشناخته نیست؛ ولی برخلاف بسیاری از موسیقیهای نواحی دیگر ایران، از حیث مقامات محدود است و معمولاً در «دستگاه ماهور» اجرا میشود.
موسیقی لرستان به چهار بخش : موسیقی کار، موسیقی مراسم، موسیقی عروسی و موسیقی ترانههای روز تقسیم شده است. ترانههای لری با همهٔ پیوندی که با ریشهٔ زبان فارسی دارند، برای همهٔ فارسیزبانان قابل فهم نیستند. این موسیقی، از لحاظ اجرایی، ظریف و پیچیده است. غنای کلامی فراوان دارد و مهمتر از همه، از روحیهٔ سلحشوری و حماسی برخوردار است. مهمترین ترانههایی که در استان لرستان خوانده میشود عبارتند از : «شهنومه خوانی» (شاهنامهخوانی) که جزو موسیقی حماسی است و سخاوتمندی و سلحشوری را همراه با تاریخ پردرد بیان میکند و معمولاً در «چهارگاه» اجرا میشود.
علی دوستی یا علی سونه در اصل اسم شخص بوده که بعدها به نام همان فرد معروف شده است. کشکله شیرازی گرمسیری، کوکلاشیری جو، کوش طلا که بیشتر همسرایی زنان و مردان در غم از دست دادن یکی از نزدیکان است. بمیرم، میوله سیت بیارم، شیرین و خسرو و دایه دایه که قصهٔ مبارزهها و جنگآوریها و رشادتها است که زبانزد همگان شده است. میری، قدمخیر، ای ای وی وی، ضرب سنگین سماع، ضرب سهپا و ضرب دوپا که برای مراسم رقص و عروسی است. سازهای محلی لرستان عبارتاند از : کمانچه، نی، سرنا، دهل، تنبک، دوزله و یک نوع ساز که مخصوص مراسم مذهبی فرقهٔ اهل حق است و نام محلی آن «تمیره» است. ترانهها و رقصهای لری بیشتر جنبهٔ حماسی دارند و ترانههایی که جنبهٔ تغزلی دارند، کمتر متداول و معمولاند. رقصهای بومی لری نیز متنوعاند و به صورت گروهی اجرا میشوند. برخی از این رقصها با آهنگ ملایم و برخی دیگر با آهنگ تند انجام میگیرند. در لرستان، هنگام شادی و عروسی رقصهای گروهی انجام میگیرند. معمولاً چند تن از مردان که هر یک چوبهایی به دست دارند، حرکاتی موزون و هماهنگ را با هم انجام میدهند و زنان هم جدا از مردان، با در دست داشتن دستمالهای رنگی و جنباندن موزن آنها در بالای سرشان به صورت دایرهوار، میرقصند.
در سرزمین باستانی لرستان، قرن هاست که سه فرهنگ مختلف در کنار هم به حیات خود ادامه داده اند. فرهنگ « لری »، « لکی » و« بختیاری ». این سه قوم که هر کدام پشتوانه ای بسیار غنی از فرهنگ و تاریخ دارند، در حوزه های خاصی بر هم اثر گذاشته یا از یکدیگر تأثیر گرفته اند و با وجود همبستگی تاریخی و فرهنگی، هرکدام وجوه مستقل فرهنگی خویش را نیز دارا بوده اند.
در حوزه موسیقی، موسیقی بختیاری حریم خود را بیشتر حفظ کرده و عنصرهای خارج از فرهنگ خود را کمتر پذیرا شده است. البته گاه دیده می شود برخی ترانه ها که منشاء لری – و گاه لکی – داشته اند، در ایل بختیاری نیز رایج شده اند. در این زمینه می توان به آهنگ « دایه دایه » اشاره کرد. به جز آنچه گفتیم، تفاوت موسیقی و برخی آداب و رسوم میان بختیاری های لرستان و بختیاری های چهار محال و بختیاری و بویر احمد و کهکیلویه ثابت می کند که فرهنگ و موسیقی بختیاری نیز به سبب همسایگی با فرهنگ لری، طی قرن ها، تأثیرات مرئی و نامرئی بسیاری را پذیرا شده است. اما در یک نگاه کلی می توان چنین پنداشت که نفوذ فرهنگ بختیاری به مناطق همجوار بیش تر از نفوذ فرهنگ های لری و لکی به قلمرو فرهنگ بختیاری بوده است. « مرجنگه » و « شیر علی مردون » از جمله نغمه های بختیاری اند که مورد توجه لرها و لک ها نیز واقع شده اند. موسیقی لرستان از تنوع و پیشینهای کهن برخوردار است. به علت روحیه سلحشوری، اشعار و سرودهای یشان بیشتر پیرامون مبارزات و مسایل اجتماعی است.
موسیقی آوازی لرستان
کنکاش در وقایع گذشته بر مردم لرستان و سیری در ژرفاژرف سرگذشت فرهنگی و تاریخی آن، در گرو بررسی موشکافانه در چهرههای ناشناخته زندگانی نیاکان سختکوش این مرز و بوم است.
نیاکانی که با طبیعت و سرشت گیتی، انس و الفتی ژرف و با پدیدههای پیرامون خویش پیوندی ناگسستی داشتند و در برخورد با مشکلات، با تبیین پدیدههای ناشناخته، تجلیات ذهنی را به گونههای مختلف بر پردهٔ زندگانی، نقشی آشکار و جاوید میزدند. هر چند بازشناسی بخشی از ویژگیهای زندگی این مردم، با بررسی آثار دست و اندیشه آنها که در قالب عناصر مادی و مینوی تجلی یافته و به یادگار ماندهاند، شدنی است، ولی گذرگاه ورود به کُنه زندگانی آنها و اشراف بر بسیاری از ویژگیهای ناشناخته زیست و زندگی این مردم دلیر، جز مطالعهٔ دقیق و همه جانبهٔ چند و چونیهای جلوههای گوناگون امر
۱۰.۸k
۱۲ دی ۱۳۹۲
دیدگاه ها (۱۰)
هنوز هیچ دیدگاهی برای این مطلب ثبت نشده است.