ملا احمد نراقی(ره) در معراج السعاده:

ملا احمد نراقی(ره) در معراج السعاده:

‫ﻗﻮه ﻋﺎﻗﻠﻪ‬:‫و ﻣﺨﻔﯽ ﻧﻤﺎﻧـﺪ ﮐﻪ : ﻣﻨﺸـﺎ ﻧﺰاع و ﺳـﺒﺐ ﺟـﺪال در ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻧﻔﺲ ، ﻗﻮه ﻋﺎﻗﻠﻪ اﺳﺖ ، زﯾﺮا ﮐﻪ آن ، ﻣﺎﻧﻊ ﺳﺎﯾﺮ ﻗﻮا ﻣﯽ ﺷﻮد از اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫آﺛﺎر ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻇﻬﻮر رﺳﺎﻧﻨﺪ ، و ﻧﻤﯽ ﮔﺬارد ﮐﻪ ﻧﻔﺲ را ﻣﻄﯿﻊ و ﻣﻨﻘﺎد ﺧﻮد ﺳﺎزﻧﺪ ، ﭼﻮن ﮐﻪ اﻋﻤﺎل و اﻓﻌﺎل ‫آﻧﻬﺎ ﺧﻼف ﺻﻮاﺑﺪﯾﺪ ﻋﻘﻞ وﻣﺨﺎﻟﻒ ﻣﻘﺘﻀﺎی آن اﺳﺖ .‬

‫اﻣـﺎ آن ﺳﻪ ﻗـﻮه دﯾﮕﺮ را ﺑـﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻧﺰاﻋﯽ ﻧﯿﺴﺖ ، از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﮐﻪ : ﻫﯿـﭻ ﯾـﮏ ﺑﻪ ﺧـﻮدی ﺧﻮد ﻣﻨﮑﺮ ﻓﻌـﻞ دﯾﮕﺮی ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ ، و‬ ‫ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از اﻋﻤﺎل دﯾﮕﺮی ﻧﻤﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ اﺷﺎره ﻋﻘﻞ ﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ : ﺑﺎﻟﺬات ﯾﺎ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺑﻌﻀـﯽ ﻋﻮارض ﺧﺎرﺟﯿﻪ ، ﺑﻌﻀـﯽ از‬ ‫اﯾﻦ ﻗﻮا راﺿـﻌﻔﯽ ، و ﺑﻌﻀـﯽ را ﻏﻠﺒﻪ و ﻗﻮﺗﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ، و ﻟﯿﮑﻦ اﯾﻦ ﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﻣﻌﺎﻧﺪﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﯿﻤﺎ ﺑﯿﻦ اﯾﺸﺎن ﺑﺎﺷﺪ ، ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﺳﺒﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ : در ﻧﻔﻮس ﺳـﺎﯾﺮ ﺣﯿﻮاﻧـﺎت ﮐﻪ از ﻗﻮه ﻋـﺎﻗﻠﻪ ﺧـﺎﻟﯽ اﻧـﺪﻣﻨﺎزﻋﻪ ﻧﯿﺴﺖ ، اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧـﺪ در ﻗﻮه ای ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻏﻠﺒﻪ و ﺗﺴـﻠﻂ دارد . ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ ﻏﻠﺒﻪ در ﺟﻨﺪ ﺷـﯿﺎﻃﯿﻦ از ﺑﺮای ﻗﻮه واﻫﻤﻪ اﺳﺖ ، و در ﺧﯿﻞ ﺳﺒﺎع از ﺑﺮای ﻗﻮه ﻏﻀﺒﯿﻪ اﺳﺖ ، و در‬ ‫ﺣﺰب ﺑﻬﺎﯾﻢ از ﺑﺮای ﺷـﻬﻮﯾﻪ . و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﻧﻔﻮس ﻣﻼﺋﮑﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﻧﯿﺴﺖ وﻣﺠﺎدﻟﻪ راه ﻧﺪارد ، زﯾﺮا ﮐﻪ ﻗﻮه اﯾﺸﺎن ﻣﻨﺤﺼﺮ اﺳﺖ‬ ‫در ﻋﺎﻗﻠﻪ ، و از آن ﺳﻪ ﻗﻮه دﯾﮕﺮ ﺧﺎﻟﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ، ﭘﺲ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ و ﺗﺪاﻓﻊ در آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺴﺖ .‬