کپی=صلوات

کپی=صلوات
(فلسفه حکومت عدل جهانی)
یکی از سؤال‏هایی که ممکن است در باره‏ی مهدویّت در ذهن‏ها پدید آید، این است که «فلسفه‏ی حکومت عدل جهانی چیست؟ چرا باید در آخر الزمان، حکومتی توحیدی و عالمی بر پا شود؟ آیا صرفاً جنبه‏ی تعبّدی دارد و از جمله اموری است که قرآن و سنّت به آن خبر داده و تعبّداً باید به آن اعتقاد پیدا کرد - و لذا در بعضی از کتب، این قیام جهانی، از علائم قیامت شمرده شده است - و یا این که از غیر راه تعبّد نیز می‏توان آن را اثبات کرد و به آن ایمان آورد؟».

به نظر می‏آید که از غیر راه تعبّد نیز می‏توان ضرورت تحقّق این حکومت و قیام را در آخر الزمان، به اثبات رساند و برای آن، زیر بنای عقلی یا عقلایی فرض کرد.

ما، در این مقاله، این موضوع را از دو منظر، بررسی خواهیم کرد:

1- ضرورت حکومت عدل جهانی از دید اندیشه و خرد.

2- لزوم حکومتی عادل در آخر الزمان.

ضرورت حکومت عدل جهانی‏

ضرورت حکومت عدل جهانی را از چند راه می‏توان اثبات کرد:

الف) راه فطری؛

ب) راه عقلی؛

ج) راه تاریخی.

>راه فطری‏

>راه عقلی‏

>راه تاریخی‏

راه فطری‏

ایمان به حتمیّت ظهور منجی عالم در فکر عموم انسان‏ها وجود دارد. منشأ این فکر، یک رشته اصول قویّ و متین است که از سرشت و فطرت اصیل انسانی سرچشمه گرفته است؛ زیرا، بشر، فطرتاً، طالب رسیدن به کمال در تمام مجالات مربوط به خود است و او می‏داند که این کمال، تنها، در سایه‏ی حکومت عدل توحیدی الهی تحقّق می‏یابد.

>معنای فطرت‏

>ویژگی‏های امور فطری‏

>راه شناخت فطریات‏

>شیوه‏های مستقیم‏

>اقسام فطریات‏

>تبیین راه فطرت به صورت برهان‏

معنای فطرت‏

دانشمندان، معتقدند که انسان، از نوعی کشش و میلِ همراه با آگاهی که عقلی و کلّی است و از غریزه آگاهانه‏تر است، مثل حسّ حقیقت جویی، حسّ و گرایش به زیبایی، حسّ پرستش، حسّ کمال جویی، برخوردار است که آن را فطرت می‏گویند.

در اثبات آن، همین بس که آن را در خود می‏بینیم.

خداوند متعال می‏فرماید: «إنّما أنت مذکّر لستَ علیهم بمصیطر»؛ [1] همانا، تو، تذکّر دهنده‏ای و تو مسلّط و توانا بر آنان نیستی.

نیز در جایی دیگر می‏فرماید: «قد أنزل الله إلیکم ذکراً» [2] هر آینه، خداوند، برای شما، قرآن را فرستاد.

نیز می‏فرماید: «إنّما یتذکّر أولوا الألباب» [3] منحصراً، خردمندان عالم، متذکّر می‏شوند.

از این آیات و آیات دیگر، استفاده می‏شود که انسان، معلوماتی فطری دارد که قرآن، در واقع، تذکّری بر آن‏ها است.

ویژگی‏های امور فطری‏

1- انسان، به آن‏ها درک روشن و معرفتی ویژه دارد.

2- ثابت و پایدار و جاودانه‏اند؛ زیرا، لوازم ذات یک چیز، مانند ذاتیات آن، انفکاک ناپذیرند.

3- همگانی و فراگیرند، کلیّت و عمومیّت دارند.

4- با درک و معرفت فکری و عقلی همراه‏اند.

5- از قداست و تعالی اخلاقی بر خوردارند و دلیل آن نیز، فکری و عقلانی بودن آن‏ها است.

راه شناخت فطریات‏

برای اقامه‏ی برهان بر اثبات یک مطلوب، از دو شیوه می‏توان بهره گرفت:

1- شیوه‏ی مستقیم؛ در این شیوه، مقدماتی ذکر می‏شود و مطلوب، مستقیماً، از آن‏ها به دست می‏آید.

2- شیوه‏ی غیر مستقیم؛ در این شیوه، نقیض مطلوب، ابطال می‏گردد تا درستی مطلوب ثابت گردد.

شیوه‏های مستقیم‏

1/1- درون کاوی و مطالعه‏ی حالات روانی؛ زیرا، گرایش‏های فطری، از نهادِ روح و جان انسان سرچشمه گرفته و از پدیده‏های روانی او است.

2/1- رجوع به آرای روان شناسان که به فعّالیّت‏های روانی و رفتارهایی که نمودار آن‏ها است، می‏پردازد.

اقسام فطریات‏

این فطریّات، بر دو قسم است:

1- فطریّات در ناحیه‏ی دریافت‏ها که از اصول مشترک است، مانند محال بودن تناقض.

2- فطریّات در ناحیه‏ی خواست‏ها و احساسات و گرایش‏ها. این نوع از فطریّات، از وجدانیّات است.

روان شناسان، تمایلات فطری انسان را به سه دسته تقسیم کرده‏اند:

1/2- تمایلات شخصی، مانند تحصیل خوش بختی، استقلال‏طلبی، کسب قدرت، سیادت، کبر و غرور، احتیاج به تأثّر یا هیجانات روحی و حسّ تملّک.

2/2- تمایلات اجتماعی؛ این‏ها موجبِ نوعی علاقه و دل بستگی نسبت به همنوعان خود می‏گردد. از مظاهر آن، محبّت و دوستیِ خانوادگی و میهن دوستی و تقلید و الگو پذیری است.

3/2- تمایلات عالی؛ این‏ها عبارت است از حقّ جویی - که از کودکی در انسان وجود دارد - و میل به زیبایی دوستی و تمایلات اخلاقی و حسّ دینی.

ما، در این مقاله، در صدد بیان این مطلب‏ایم که اعتقاد و میل بشر به ظهور منجی برای عالمِ بشریّت، فطری و غریزی است و در نهان و کمون همه‏ی انسان‏ها وجود داشته و دارد.

مرحوم شهید صدر ره می‏فرماید:

لیس المهدی‏علیه السلام تجسیداً لعقیدة إسلامیة ذات طابع دینی فحسب، بل هو عنوان لطموحٍ اتّجهت إلیه البشریّة بمختلف أدیانها و مذاهبها، و صیاغة لإلهام فطری أدرک الناس من خلاله - علی