قسمت سوم:
قسمت سوم:
اگر واسطه قراردادن وسیله در نزد خداوند باعث شرک می‌شد، هرگز خداوند آن را از عوامل رستگاری قرار نمی‌داد و به آن امر نمی‌کرد. این دستور (انتخاب وسیله برای نزدیکی به خدا) به طایفه و صنف خاصی اختصاص ندارد، برخی برای بخشش گناهان، عده‌ای به خاطر نیازمندی‌های معنوی و مادی و بعضی برای پیمودن راه سعادت و رسیدن به کمال نیاز به وسیله دارند.
اما بر تفسیر « وسیله » به پیامبر و اهل بیت(علیهم السلام) ، احادیث معتبر زیادی از اهل سنت و شیعه ، دلالت دارند ، که جای ذکر همه آنها نیست . و تنها به بعضی از آنها که در کتاب های اهل سنت روایت شده ، اشاره می کنیم
1- ابن جوزی از مفسرین اهل سنت مفهوم وسیله را در دو موردمنحصر می کند ،اول به معنای قرابت و نزدیکی ،که بر اساس نقل قولی از قتاده ،یکی از علمای لغت ، معنای وسیله را « نزدیکی به کسی به سبب آن چیزی که مورد خشنودی و رضایتمندی اوست»؛ می داند. معنای دومی که وی از این واژه ارائه می دهد دوست داشتن و محبت داشتن است که بر مبنای عمومی قول یکی دیگر از عالمان اهل لغت استوار است.(۱)
2- ما تریدی نیز در کتاب تفسیر تاویلات اهل سنة وسیله را به ابزاری برای نزدیک شدن و قربت معنا کرده است و از توسل نیز با عنوان تقرب تعبیر به میان آورده است. (۲)
هر چیزی که مرضی و مورد توجه خدا باشد، می تواند به عنوان وسیله قرار گیرد. حال ممکن است این وسیله از نوع افعال باشد، مانند نماز، روزه، حج، جهاد، یا از انواع اشخاص باشد، مانند انبیا و اولیای خدا، یا از نوع اشیا باشد، مانند کعبه، حجرالاسود، مقام ابراهیم و قرآن. خلاصه هر چیزی که ما را به خدا نزدیک کند و ما را به یاد خدا بیندازد، می تواند وسیله قرار گیرد
3- ثعالبی،از مفسرین اهل سنت ، در تفسیر خویش صراحتا وسیله را از باب توسل و تقرب به پیامبر خدا تفسیر نموده و آن را اینگونه بیان می کند:« وأما الوسیلةُ المطلوبةُ نبیِّنا محمَّد صلی الله علیه وسلم، فهی أیضاً من هذا؛ ...»(۳)واما وسیله مطلوب پیامبرما حضرت محمد است، و معنای این (مهیا نمودن وسیله در آیه شریفه) از این باب است .
4- زمخشری و بیضاوی وسیله را به عنوان هر چیزی که باعث نزدیکی و قرابت به دیگری باشد دانسته و این معنا به صورت خاص شامل هر آنچه که انسان را به خدا نزدیک می کند ،دانسته اند که تعبیر آنها از نزدیک کننده، فعل طاعات و ترک معا صی برشمرده اند.(۴)
5- ابن کثیر نیز درتفسیر خویش وسیله را چنین معرفی می کند: هر آنچه که جهت رسیدن به مقصود استفاده شود. بر اساس ابن زید ،وی به این تعریف اکتفا نکرده و با ذکر حدیثی ،این واژه را درمعنایی خاص مطرح می نماید:
« بر اساس قول ابن زید ،که هیچ اختلافی در این قول میان مفسرین وجود ندارد،وسیله ائمه امت اسلامی هستندو از سویی دیگر تعبیر از این واژه ،به منزله بالاترین مقام و منزلت در بهشت است که نزدیکترین مکان به عرش خداست .(۵)
۱- تفسیر زاد المسیر فی علم التفسیر- ابن الجوزی- تفسیر ذیل تفسیر آیه
۲- تفسیر تاویلات اهل سنة -الما تریدی- تفسیر ذیل تفسیر آیه
۳- تفسیر الجواهر الحسان فی تفسیر القرآن- تفسیر ذیل آیه
۴- رجوع شود به تفاسیر انوار التنزیل واسرار التأویل – کشاف تفسیر ذیل آیه
۵- تفسیر القرآن الکریم ابن اثیر- تفسیر ذیل آیه
اگر واسطه قراردادن وسیله در نزد خداوند باعث شرک می‌شد، هرگز خداوند آن را از عوامل رستگاری قرار نمی‌داد و به آن امر نمی‌کرد. این دستور (انتخاب وسیله برای نزدیکی به خدا) به طایفه و صنف خاصی اختصاص ندارد، برخی برای بخشش گناهان، عده‌ای به خاطر نیازمندی‌های معنوی و مادی و بعضی برای پیمودن راه سعادت و رسیدن به کمال نیاز به وسیله دارند.
اما بر تفسیر « وسیله » به پیامبر و اهل بیت(علیهم السلام) ، احادیث معتبر زیادی از اهل سنت و شیعه ، دلالت دارند ، که جای ذکر همه آنها نیست . و تنها به بعضی از آنها که در کتاب های اهل سنت روایت شده ، اشاره می کنیم
1- ابن جوزی از مفسرین اهل سنت مفهوم وسیله را در دو موردمنحصر می کند ،اول به معنای قرابت و نزدیکی ،که بر اساس نقل قولی از قتاده ،یکی از علمای لغت ، معنای وسیله را « نزدیکی به کسی به سبب آن چیزی که مورد خشنودی و رضایتمندی اوست»؛ می داند. معنای دومی که وی از این واژه ارائه می دهد دوست داشتن و محبت داشتن است که بر مبنای عمومی قول یکی دیگر از عالمان اهل لغت استوار است.(۱)
2- ما تریدی نیز در کتاب تفسیر تاویلات اهل سنة وسیله را به ابزاری برای نزدیک شدن و قربت معنا کرده است و از توسل نیز با عنوان تقرب تعبیر به میان آورده است. (۲)
هر چیزی که مرضی و مورد توجه خدا باشد، می تواند به عنوان وسیله قرار گیرد. حال ممکن است این وسیله از نوع افعال باشد، مانند نماز، روزه، حج، جهاد، یا از انواع اشخاص باشد، مانند انبیا و اولیای خدا، یا از نوع اشیا باشد، مانند کعبه، حجرالاسود، مقام ابراهیم و قرآن. خلاصه هر چیزی که ما را به خدا نزدیک کند و ما را به یاد خدا بیندازد، می تواند وسیله قرار گیرد
3- ثعالبی،از مفسرین اهل سنت ، در تفسیر خویش صراحتا وسیله را از باب توسل و تقرب به پیامبر خدا تفسیر نموده و آن را اینگونه بیان می کند:« وأما الوسیلةُ المطلوبةُ نبیِّنا محمَّد صلی الله علیه وسلم، فهی أیضاً من هذا؛ ...»(۳)واما وسیله مطلوب پیامبرما حضرت محمد است، و معنای این (مهیا نمودن وسیله در آیه شریفه) از این باب است .
4- زمخشری و بیضاوی وسیله را به عنوان هر چیزی که باعث نزدیکی و قرابت به دیگری باشد دانسته و این معنا به صورت خاص شامل هر آنچه که انسان را به خدا نزدیک می کند ،دانسته اند که تعبیر آنها از نزدیک کننده، فعل طاعات و ترک معا صی برشمرده اند.(۴)
5- ابن کثیر نیز درتفسیر خویش وسیله را چنین معرفی می کند: هر آنچه که جهت رسیدن به مقصود استفاده شود. بر اساس ابن زید ،وی به این تعریف اکتفا نکرده و با ذکر حدیثی ،این واژه را درمعنایی خاص مطرح می نماید:
« بر اساس قول ابن زید ،که هیچ اختلافی در این قول میان مفسرین وجود ندارد،وسیله ائمه امت اسلامی هستندو از سویی دیگر تعبیر از این واژه ،به منزله بالاترین مقام و منزلت در بهشت است که نزدیکترین مکان به عرش خداست .(۵)
۱- تفسیر زاد المسیر فی علم التفسیر- ابن الجوزی- تفسیر ذیل تفسیر آیه
۲- تفسیر تاویلات اهل سنة -الما تریدی- تفسیر ذیل تفسیر آیه
۳- تفسیر الجواهر الحسان فی تفسیر القرآن- تفسیر ذیل آیه
۴- رجوع شود به تفاسیر انوار التنزیل واسرار التأویل – کشاف تفسیر ذیل آیه
۵- تفسیر القرآن الکریم ابن اثیر- تفسیر ذیل آیه
۲.۳k
۰۳ مرداد ۱۳۹۴
دیدگاه ها (۱)
هنوز هیچ دیدگاهی برای این مطلب ثبت نشده است.