💠نقش معاویه در شهادت امام علی(ع)....💠
💠نقش معاویه در شهادت امام علی(ع)....💠
قراینی وجود دارد که با عنایت به آنها نمیتوان نقش او را در این رابطه نفی کرد. تردیدی نیست که معاویه درصدد قتل امام علیهالسلام بوده است؛ زیرا او خوب میدانست که تا علی علیهالسلام زنده است ٬ نمیتواند به خلافت برسد، و از سوی دیگر٬ نه تنها قتل امام علیهالسلام در میدان نبرد ٬ عادتاً میسّر نیست؛ بلکه تجربه واقعه صفین ثابت کرد که اگر بار دیگر این جنگ تکرار شود ٬ به شکست قطعی و نابودی معاویه خواهد انجامید. بنابراین، بهترین راه برای از میان برداشتن امام علیهالسلام ترور اوست؛ راهی که در مورد مالک اشتر، کارآمدترین نیروهای همراه امام علیهالسلام تجربهشده بود.
برای اجرای نقشه ترور ٬ بهترین راه آن است که این نقشه بهدست یاران سابق امام علیهالسلام (یعنی بقایای خوارج که بهتازگی با امام درگیر شدهاند) ٬ اجرا شود که درصدد خونخواهی همفکران و کشتههای خوارج٬ هستند و برای این اقدام خطرناک و پلید٬ انگیزه کافی دارند. علاوه بر این٬ ردیابی توطئه و رسیدن به طراح اصلی آن٬ بهسادگی امکان پذیر نیست.
یکی دیگر از قراین قابلتأمل٬ نقش اشعث در این ماجراست. او با امام علیهالسلام قلبا همراه نبود؛ بلکه امام علیهالسلام را تهدید به ترور کرده بود. [4] امام علیهالسلام او را رسماً منافق خواند؛ اما به دلیل آن که او رئیس قبیله کِنده بود و کنار گذاشتن وی این قبیله بزرگ را از همراهی امام علیهالسلام بازمیداشت ٬ راهی جز مدارا و مماشات با وی نداشت. نقش اشعث در تحمیل حکمیت بر امام علیهالسلام و نیز حَکَم قرار دادن ابوموسی و جریان های پسازآن٬ حاکی از ارتباط مخفی او با معاویه است. بنابراین٬ آگاه بودن وی از توطئه ترور امام علیهالسلام پیش از وقوع آن و ارتباط ابن ملجم با او قبل از اقدام٬ میتواند رد پای توطئه معاویه در این ماجرا باشد.
ابن ابی الدنیا از استاد خود عبد الغفار نقل میکند:
از بسیاری شنیدم که ابن ملجم٬ شب را نزد اشعث بود و چون سحرگاه شد٬ بدو گفت: صبح٬ آشکار شد! [5]
بسیاری از مورخان نقل کردهاند که ابن ملجم پیش از اقدام به ترور٬ هنگامی که در مسجد از جلوی اشعث میگذشت ٬ اشعث به او گفت: «بشتاب ٬ بشتاب برای کار خود که سپیده ٬ تو را شناسان ن». [6]
این قراین میتواند مؤید نظریه دخالت معاویه در ترور امام علیهالسلام باشد؛ اما نه به این معنا که خوارج دخالت نداشتهاند؛ بلکه بدین معنا که آنان (و لو به وسایطی)٬ تحت تأثیر نیرنگ معاویه دست به این اقدام زدهاند. چنانکه همین احتمال در جریان تحمیل حکمیت ابوموسی اشعری بر امام علی٬ نیز جاری است. تنها نکته ای که ممکن است به این نظریه خدشه وارد کند٬ این مسئله است که اگر معاویه در طراحی توطئه ترور امام علیهالسلام دخالت داشت٬ آیا این طرح ٬ شامل او و همکار نزدیکش عمرو عاص نمیشد؟
در پاسخ این شبهه میتوان گفت: اولاً این احتمال هست که جریان ضربت خوردن به معاویه مانند کشته شدن شخص دیگری به جای عمرو عاص٬ صحنهسازی سیاسی باشد تا زمامدار آینده با مردم٬ کم تر مشکل داشته باشد. ثانیاً در توطئههای غیرمستقیم که عوامل مخالف طراحان اصلی توطئه کارگردانان آن هستند٬ چهبسا آتش توطئه دامنگیر طراحان اصلی آن نیز میشود٬ بهویژه در آن عصر که اطلاعرسانی سریع٬ امکان پذیر نبود.
همچنین مؤلفان مصادر کهن تاریخی بر نقش زنی به نام «قطام» که پدر و برادر ٬ در جنگ نهروان کشته شده بودند و ازاینجهت٬ کینه امام علی علیه السلام را به دل داشت٬ در توطئه قتل و شهادت امام علیهالسلام و ارتباط او با ابن ملجم٬ اتفاق دارند. [7]
بنابراین ٬ شهادت امام علی٬ نتیجه توطئه مشترک ٬ معاویه بهعنوان نماینده جنگ صفین٬ ابن مجلم بهعنوان نماینده جنگ نهروان و اشعث بهعنوان نماینده جنگ جمل٬ بود که همگی کمر همت برای قتل امام٬ بسته بودند. البته در این میان٬ کوتاهی برخی از خواص شیعه در مظلومیت پیشوای و خلیفه مسلمین، را نمیتوان نادیده گرفت که سرانجام به صلح حسنی و شهادت حسینی٬ منجر شد. [8]
قراینی وجود دارد که با عنایت به آنها نمیتوان نقش او را در این رابطه نفی کرد. تردیدی نیست که معاویه درصدد قتل امام علیهالسلام بوده است؛ زیرا او خوب میدانست که تا علی علیهالسلام زنده است ٬ نمیتواند به خلافت برسد، و از سوی دیگر٬ نه تنها قتل امام علیهالسلام در میدان نبرد ٬ عادتاً میسّر نیست؛ بلکه تجربه واقعه صفین ثابت کرد که اگر بار دیگر این جنگ تکرار شود ٬ به شکست قطعی و نابودی معاویه خواهد انجامید. بنابراین، بهترین راه برای از میان برداشتن امام علیهالسلام ترور اوست؛ راهی که در مورد مالک اشتر، کارآمدترین نیروهای همراه امام علیهالسلام تجربهشده بود.
برای اجرای نقشه ترور ٬ بهترین راه آن است که این نقشه بهدست یاران سابق امام علیهالسلام (یعنی بقایای خوارج که بهتازگی با امام درگیر شدهاند) ٬ اجرا شود که درصدد خونخواهی همفکران و کشتههای خوارج٬ هستند و برای این اقدام خطرناک و پلید٬ انگیزه کافی دارند. علاوه بر این٬ ردیابی توطئه و رسیدن به طراح اصلی آن٬ بهسادگی امکان پذیر نیست.
یکی دیگر از قراین قابلتأمل٬ نقش اشعث در این ماجراست. او با امام علیهالسلام قلبا همراه نبود؛ بلکه امام علیهالسلام را تهدید به ترور کرده بود. [4] امام علیهالسلام او را رسماً منافق خواند؛ اما به دلیل آن که او رئیس قبیله کِنده بود و کنار گذاشتن وی این قبیله بزرگ را از همراهی امام علیهالسلام بازمیداشت ٬ راهی جز مدارا و مماشات با وی نداشت. نقش اشعث در تحمیل حکمیت بر امام علیهالسلام و نیز حَکَم قرار دادن ابوموسی و جریان های پسازآن٬ حاکی از ارتباط مخفی او با معاویه است. بنابراین٬ آگاه بودن وی از توطئه ترور امام علیهالسلام پیش از وقوع آن و ارتباط ابن ملجم با او قبل از اقدام٬ میتواند رد پای توطئه معاویه در این ماجرا باشد.
ابن ابی الدنیا از استاد خود عبد الغفار نقل میکند:
از بسیاری شنیدم که ابن ملجم٬ شب را نزد اشعث بود و چون سحرگاه شد٬ بدو گفت: صبح٬ آشکار شد! [5]
بسیاری از مورخان نقل کردهاند که ابن ملجم پیش از اقدام به ترور٬ هنگامی که در مسجد از جلوی اشعث میگذشت ٬ اشعث به او گفت: «بشتاب ٬ بشتاب برای کار خود که سپیده ٬ تو را شناسان ن». [6]
این قراین میتواند مؤید نظریه دخالت معاویه در ترور امام علیهالسلام باشد؛ اما نه به این معنا که خوارج دخالت نداشتهاند؛ بلکه بدین معنا که آنان (و لو به وسایطی)٬ تحت تأثیر نیرنگ معاویه دست به این اقدام زدهاند. چنانکه همین احتمال در جریان تحمیل حکمیت ابوموسی اشعری بر امام علی٬ نیز جاری است. تنها نکته ای که ممکن است به این نظریه خدشه وارد کند٬ این مسئله است که اگر معاویه در طراحی توطئه ترور امام علیهالسلام دخالت داشت٬ آیا این طرح ٬ شامل او و همکار نزدیکش عمرو عاص نمیشد؟
در پاسخ این شبهه میتوان گفت: اولاً این احتمال هست که جریان ضربت خوردن به معاویه مانند کشته شدن شخص دیگری به جای عمرو عاص٬ صحنهسازی سیاسی باشد تا زمامدار آینده با مردم٬ کم تر مشکل داشته باشد. ثانیاً در توطئههای غیرمستقیم که عوامل مخالف طراحان اصلی توطئه کارگردانان آن هستند٬ چهبسا آتش توطئه دامنگیر طراحان اصلی آن نیز میشود٬ بهویژه در آن عصر که اطلاعرسانی سریع٬ امکان پذیر نبود.
همچنین مؤلفان مصادر کهن تاریخی بر نقش زنی به نام «قطام» که پدر و برادر ٬ در جنگ نهروان کشته شده بودند و ازاینجهت٬ کینه امام علی علیه السلام را به دل داشت٬ در توطئه قتل و شهادت امام علیهالسلام و ارتباط او با ابن ملجم٬ اتفاق دارند. [7]
بنابراین ٬ شهادت امام علی٬ نتیجه توطئه مشترک ٬ معاویه بهعنوان نماینده جنگ صفین٬ ابن مجلم بهعنوان نماینده جنگ نهروان و اشعث بهعنوان نماینده جنگ جمل٬ بود که همگی کمر همت برای قتل امام٬ بسته بودند. البته در این میان٬ کوتاهی برخی از خواص شیعه در مظلومیت پیشوای و خلیفه مسلمین، را نمیتوان نادیده گرفت که سرانجام به صلح حسنی و شهادت حسینی٬ منجر شد. [8]
۲.۷k
۲۲ فروردین ۱۴۰۲
دیدگاه ها
هنوز هیچ دیدگاهی برای این مطلب ثبت نشده است.