اندیشه در کلام خدا

✍از تهمت هایى كه به پیامبر اسلام مى زدند، آن بود كه قرآن را شخص دیگرى به محمّد صلى الله علیه وآله یاد داده است: «یُعلّمه بشر»[332] این آیه در پاسخ آنان نازل شده است.

معمولاً در نوع سخنان و نوشته هاى افراد بشر در درازمدّت تغییر، تكامل و تضاد پیش مى آید. امّا این كه قرآن در طول 23 سال نزول، در شرایط گوناگون جنگ و صلح، غربت و شهرت، قوّت و ضعف، و در فراز و نشیب هاى زمان آن هم از زبان شخصى درس نخوانده، بدون هیچگونه اختلاف و تناقض بیان شده، دلیل آن است كه كلام خداست، نه آموخته ى بشر.

فرمان تدبّر در قرآن براى همه و در هر عصر ونسلى، رمز آن است كه هر اندیشمندى هر زمان، به نكته اى خواهد رسید. حضرت على علیه السلام درباره ى بى كرانگى مفاهیم قرآن فرموده است: «بَحراً لایُدرك قَعره»[333] قرآن، دریایى است كه تهِ آن درك نمى شود.

-----

332) نحل، 103.

333) نهج البلاغه، خطبه 198.
- اندیشه نكردن در قرآن، مورد توبیخ و سرزنش خداوند است. «افلا یتدبرون»

- تدبّر در قرآن داروى شفابخش نفاق است. «و یقولون طاعة... افلا یتدبرون...»

- راه گرایش به اسلام و قرآن، اندیشه و تدبر است نه تقلید. «افلا یتدبرون»

- قرآن همه را به تدبّر فراخوانده است و فهم انسان به درك معارف آن مى رسد. «افلا یتدبّرون القرآن»

- پندار وجود تضاد و اختلاف در قرآن، نتیجه ى نگرش سطحى و عدم تدبّر و دقّت است. «افلایتدبّرون»

- قرآن، دلیل حقّانیت رسالت پیامبر است. «لو كان من عند غیر اللَّه...»

- یكدستى و عدم اختلاف در آیات نشان آن است كه سرچشمه ى آن، وجودى تغییر ناپذیر است. «لو كان من عند غیر اللّه»

- هرچه از طرف خداست حقّ و ثابت و دور از تضاد و پراكندگى و تناقض است. «لو كان من عند غیر اللَّه لوجدوا...»

- در قوانین غیر الهى همواره تضاد و تناقض به چشم مى خورد. «لو كان من عند غیر اللَّه لوجدوا...»

- اختلاف، تغییر وتكامل، لازمه ى نظریات انسان است. «لوجدوا فیه اختلافاً»

- براى ابطال هر مكتبى، بهترین راه كشف و بیان تناقض هاى آن است. «لوجدوا فیه اختلافاً كثیراً»