جشن سده فرخنده باد
جشن سده فرخنده باد
جشن سده : جشن پیدایش آتش
هرساله ایرانیان در کشورهای گوناگون جهان ، در دهمین روز یا « روز آبان » از ماه بهمن ، با افروختن تپه ای از هیزم که از روزهای پیش در جایی بلند ، مانند بام خانه یا کوهستان ، گرد آورده اند ، برپایی این جشن را آغاز می کنند .
در متن های تاریخی گزارش شده است که این جشن همواره به شکل گروهی و با گردهمایی همه ی مردمان شهر ، روستا یا یک محله در یکجا و با برپایی یک آتش بزرگ ، بر پا می شده است . از آنجا که برای گردآوردن هیزم این آتش ، مردمان با یکدیگر همکاری میکنند ، جشن سده را می توان جشن همکاری و همبستگی مردمان هم دانست . پس از فروزان شدن آتش مردم در پیرامون آن ، به نیایش خوانی و سرودخوانی و پایکوبی می‌پردازند .
در گاهشماری امروزی زرتشتیان ایران زمان برگزاری این جشن را در « روز مهر » از بهمن ماه نشان می دهد ، در حالی که ابوریحان بیرونی و تاریخنگاران دیگر زمان برگزاری آن را در « روز آبان » از بهمن ماه گزارش کرده‌اند .
چرا این جشن را « جشن سده » می نامند ؟
مورخانی همچون بیرونی، بیهقی و گردیزی « جشن سده » را یکی از سه جشن بزرگ ایرانیان دانسته اند که در دوران اسلامی، تا اواخر دوران خوارزمشاهیان و حمله ی مغول دوام آورد و هم پادشاهان و امیران و هم مردم عادی این جشن را به پا می‌داشتند. مشهورترین و بزرگترین جشن سده در دوران پس از اسلام در زمان مردآویج در سال ۳۲۳ هجری در اصفهان برگزار شده است و چنان‌که در کتاب « تاریخ بیهقی » آمده است ، «جشن سده» ی دیگری که در کتاب ها از آن یاد شده است، جشنی است که در زمان سلطان مسعود غزنوی در سال ۴۳۰ هجری برگزار شد. کرمان، در هشتاد سال گذشته مهد برگزاری جشن سده بوده است و همه ساله باشکوه‌ترین جشن سده نیز در آن جا توسط همه مردم برگزار می‌شود.
گروهی از دانشمندان نام «سده» را گرفته شده از واژه ی «صد» می‌دانند . برای نمونه ، ابوریحان بیرونی می‌نویسد:
«[ این جشن را ] سده گویند یعنی صد و آن یادگار اردشیر بابکان است و در علت و سبب این جشن گفته‌اند که هرگاه روزها و شب‌ها را جداگانه بشمارند، میان آن و آخر سال عدد صد به دست می‌آید و برخی گویند علت این است که در این روز زادگان کیومرث – پدر نخستین – درست صد تن شدند و یکی از خود را بر همه پادشاه گردانیدند و برخی برآنند که در این روز فرزندان مشی و مشیانه به صد رسیدند و نیز آمده: “ شمار فرزندان آدم ابوالبشر در این روز به صد رسید. ” »
گروهی دیگر بر آنند که این نام از آنجا بر این جشن نهاده شده است که زمان برگزاری جشن ، «صدمین روز زمستان» است. و چون در دوران باستان آغاز زمستان را نخستین روز آبان ماه می دانستند ، از آغاز آبان تا ۱۰ بهمن که روز برگزاری جشن سده است نیز دوره ای « صد روزه » بود که نام آن بر این جشن نهاده شده بود . نکته ی جالب این است که باورمندان به این دیدگاه از ۱۰ بهمن تا نوروز و آغاز بهار را که ۵۰ روز و ۵۰ شب بود، نیز صد روز می دانستند ؛ چون با کشف آتش در «روز سده» به دست شاه هوشنگ ، شب هم مانند روز روشن و گرم و زنده شده بود ، شب‌ها را هم می شمردند .
یکی دیگر از دلایل گرامی‌داشت این شب این است که ایرانیان دو ماه میانی زمستان را، همان دی و بهمن را، بسیار سخت و هنگام نیرومندگشتن اهریمن می‌دانستند و برای پایان یافتن این دوماه نیایش‌های ویژه‌ای برگزار می‌کردند. از «شب چله» که «چله ی بزرگ » نیز نامیده می‌شد – و بر اساس باوری باستانی « خدای مهر» یا « میترا » برای مبارزه با اهریمن دوباره زاده شده بود – تا شب دهم بهمن ماه که جشن سده و چله ی کوچک نامیده می‌شد ، برابر ۴۰ روز است. و به سبب اینکه آتش که نماد گرما و نور و زندگی است ، در روز سده کشف شده بود و ابزار دیگری برای مبارزه با اهریمن بود ، و سبب شد تا شب نیز چون روز روشن گردد . در اینجا نیز دوره ی زمانی از شب چله ی کوچک تا آغاز اسفند ۲۰ که روز و ۲۰ شب دارد (جمعاً چهل شب و روز) نیز چهل روز می دانند .
درود آریایی پاینده ایران وطنم
جشن سده : جشن پیدایش آتش
هرساله ایرانیان در کشورهای گوناگون جهان ، در دهمین روز یا « روز آبان » از ماه بهمن ، با افروختن تپه ای از هیزم که از روزهای پیش در جایی بلند ، مانند بام خانه یا کوهستان ، گرد آورده اند ، برپایی این جشن را آغاز می کنند .
در متن های تاریخی گزارش شده است که این جشن همواره به شکل گروهی و با گردهمایی همه ی مردمان شهر ، روستا یا یک محله در یکجا و با برپایی یک آتش بزرگ ، بر پا می شده است . از آنجا که برای گردآوردن هیزم این آتش ، مردمان با یکدیگر همکاری میکنند ، جشن سده را می توان جشن همکاری و همبستگی مردمان هم دانست . پس از فروزان شدن آتش مردم در پیرامون آن ، به نیایش خوانی و سرودخوانی و پایکوبی می‌پردازند .
در گاهشماری امروزی زرتشتیان ایران زمان برگزاری این جشن را در « روز مهر » از بهمن ماه نشان می دهد ، در حالی که ابوریحان بیرونی و تاریخنگاران دیگر زمان برگزاری آن را در « روز آبان » از بهمن ماه گزارش کرده‌اند .
چرا این جشن را « جشن سده » می نامند ؟
مورخانی همچون بیرونی، بیهقی و گردیزی « جشن سده » را یکی از سه جشن بزرگ ایرانیان دانسته اند که در دوران اسلامی، تا اواخر دوران خوارزمشاهیان و حمله ی مغول دوام آورد و هم پادشاهان و امیران و هم مردم عادی این جشن را به پا می‌داشتند. مشهورترین و بزرگترین جشن سده در دوران پس از اسلام در زمان مردآویج در سال ۳۲۳ هجری در اصفهان برگزار شده است و چنان‌که در کتاب « تاریخ بیهقی » آمده است ، «جشن سده» ی دیگری که در کتاب ها از آن یاد شده است، جشنی است که در زمان سلطان مسعود غزنوی در سال ۴۳۰ هجری برگزار شد. کرمان، در هشتاد سال گذشته مهد برگزاری جشن سده بوده است و همه ساله باشکوه‌ترین جشن سده نیز در آن جا توسط همه مردم برگزار می‌شود.
گروهی از دانشمندان نام «سده» را گرفته شده از واژه ی «صد» می‌دانند . برای نمونه ، ابوریحان بیرونی می‌نویسد:
«[ این جشن را ] سده گویند یعنی صد و آن یادگار اردشیر بابکان است و در علت و سبب این جشن گفته‌اند که هرگاه روزها و شب‌ها را جداگانه بشمارند، میان آن و آخر سال عدد صد به دست می‌آید و برخی گویند علت این است که در این روز زادگان کیومرث – پدر نخستین – درست صد تن شدند و یکی از خود را بر همه پادشاه گردانیدند و برخی برآنند که در این روز فرزندان مشی و مشیانه به صد رسیدند و نیز آمده: “ شمار فرزندان آدم ابوالبشر در این روز به صد رسید. ” »
گروهی دیگر بر آنند که این نام از آنجا بر این جشن نهاده شده است که زمان برگزاری جشن ، «صدمین روز زمستان» است. و چون در دوران باستان آغاز زمستان را نخستین روز آبان ماه می دانستند ، از آغاز آبان تا ۱۰ بهمن که روز برگزاری جشن سده است نیز دوره ای « صد روزه » بود که نام آن بر این جشن نهاده شده بود . نکته ی جالب این است که باورمندان به این دیدگاه از ۱۰ بهمن تا نوروز و آغاز بهار را که ۵۰ روز و ۵۰ شب بود، نیز صد روز می دانستند ؛ چون با کشف آتش در «روز سده» به دست شاه هوشنگ ، شب هم مانند روز روشن و گرم و زنده شده بود ، شب‌ها را هم می شمردند .
یکی دیگر از دلایل گرامی‌داشت این شب این است که ایرانیان دو ماه میانی زمستان را، همان دی و بهمن را، بسیار سخت و هنگام نیرومندگشتن اهریمن می‌دانستند و برای پایان یافتن این دوماه نیایش‌های ویژه‌ای برگزار می‌کردند. از «شب چله» که «چله ی بزرگ » نیز نامیده می‌شد – و بر اساس باوری باستانی « خدای مهر» یا « میترا » برای مبارزه با اهریمن دوباره زاده شده بود – تا شب دهم بهمن ماه که جشن سده و چله ی کوچک نامیده می‌شد ، برابر ۴۰ روز است. و به سبب اینکه آتش که نماد گرما و نور و زندگی است ، در روز سده کشف شده بود و ابزار دیگری برای مبارزه با اهریمن بود ، و سبب شد تا شب نیز چون روز روشن گردد . در اینجا نیز دوره ی زمانی از شب چله ی کوچک تا آغاز اسفند ۲۰ که روز و ۲۰ شب دارد (جمعاً چهل شب و روز) نیز چهل روز می دانند .
درود آریایی پاینده ایران وطنم
۸.۲k
۱۰ بهمن ۱۳۹۴
دیدگاه ها (۶)
هنوز هیچ دیدگاهی برای این مطلب ثبت نشده است.