آیین سوگواری در مرگ عزیزان، در ایلات و عشایر ایران برای م
آیین سوگواری در مرگ عزیزان، در ایلات و عشایر ایران برای مردم شناسی، جایگاه پژوهشی مناسبی است. در ایل بختیاری، اشعار و سوگ سروده ها به همراه نمایش گونه ای از مراسم کتل و برپا کردن مافه گه علاوه بر تأثیر حزن انگیزی که دارد با موسیقی عزا آمیخته می شود و بخشی از فرهنگ این قوم بزرگ را رقم می زند.
مافه گه، یادمان خاصی است که در زادگاه یا محل سکونت فرد ساخته می شود تا یاد و خاطره بزرگان و چهره های سرشناس ایل را در اذهان زنده نگه دارد.
مرگ به عنوان پدیده ای ضد هستی و حیات- که برای انسان ها بسیار دوست داشتنی است- تلخ و ناگوار است، آنجایی که مرگ حمله ور می شود و انسان خاکی به دل خاک سپرده می شود، احساسات، عواطف و خیال سرشار از زیبایی او می شکفد، صحنه ها و تصاویر شگرف و کم نظیری را خلق می کند. ایل بختیاری که بزرگترین ایل کوچرو کشور است در مناطق وسیعی از استانهای اصفهان، لرستان، خوزستان و چهارمحال بختیاری در کوچ ییلاق و قشلاق ( سردسیر و گرمسیر) زندگی می گذراند، یا به جبر زندگی و تحمل سختی ها یکجا نشین شده است.کوچ، نمونه ای از زندگی تلخ و شیرین است که ایلات و عشایر با آن زاده شده اند. کوه های سخت گذر، رودهای عشایر با آن زاده شده اند. کوه های سخت گذر، رودهای خروشان، جنگل ها و بیشه زارهای انبوه یا دشت ها و صحراها در فرهنگ ناموس این مردم، واژه هایی ماندگار آفریده است. جالب اینکه احساسات و واژگان به کار گرفته در سوگ و عزا در بین مردم ایل، چنان زیبا و عاطفی است که تابلویی از جامعه شناسی و روان شناسی این قوم است.در سوگواری بختیاری، آیین و رسم کهن با شرایط امروز (پس از انقلاب اسلامی) قدری متفاوت است، عزاداری طولانی، سیاه پوش شدن مردان و زنان، نواختن موسیقی سوگینه (ساز چپ)، نوحه سرایی زنان(گاگریو یا دمدال)، روح تعاون و مساعدت در هزینه های عزاداری (سرباره) از ویژگی های بارز در عزاداری بختیاری ها است.در بین مردم بختیاری و طوایف مختلف، مرگ عزیزان، جوانان غیور و دلاور، کلانتر بزرگان چنان دردآور است که انجام برخی کارها یا بیان اشعار التیام بخش این درد است.
معرفی مافه گه:
از نظر واژگانی مافه گه، یک واژه دو جزیی است از: مافه+گه.مافه باید کلمه فارسی یا شاید صورت تغییر یافته مدفن عربی باشد.گه مخفف، گاه پسوند مکان است یعنی: ((مدفن گه)) به خاک سپرده نمی شود. اگر واژه ترکیبی از دفن عربی و گاه فارسی باشد، در عمر این مراسم یا مکان نیز باید بیشتر تأمل کرد.مافه گه نیز چون شیرسنگی، نمادی دیگر از شکوه، هیبت و عظمت مردم ایل است. هرگاه جوانی یا کلانتر و بزرگ خاندانی فوت کند برای یادمان و یادگار وجود او در زادگاه یا محل سکونتش مافه گه می سازند. مافه گه دیواره ای مکعبی تو پر است که هم عرض اهمیت قبر است، یا حتی بیشتر. (( کیانی)) در خصوص مافه گه می گوید:
مافه گه، سکویی بوده است که به صورت مکعب یا مدور از سطح زمین برجسته ساخته می شده است؟ در اصل، مافه گه در یک مکان یادمانی است که قبر فرد نیست، ساخته می شود به این معنا که اگر قبر شخص در قشلاق باشد، در ییلاق این یادمان بنا می شود.
الف) مکان، شکل و مصالح
همان گونه که گفته شد مکان اصلی ((مافه گه)) در ییلاق یا قشلاق متوفی است. مکان مافه گه در زمین متعلق به خانواده فرد در گذشته انتخاب می شود و بنای آغازین آن در هفته اول در گذشت شخص گذاشته می شود.شکل اصلی و مرسوم مافه گه مکعب مستطیل است که عموماً ارتفاع و طول آن 5/1 تا 2 متر از سطح زمین بلندتر ساخته می شود. عرض آن یک 5/1 متر است.مصالح به کار رفته در این بنا عبارتند از: سنگ، سیمان، یا گچ، خاک(گل) در بناهای قدیمی مافه گه، از سنگ نوشته مشخصات متوفی استفاده نمی شود ولی در حال حاضر از این سنگ استفاده می شود. در ساخت و بنای این یاد بود، روح همیاری و تعاون ایلی را می توان به خوبی دید، اگر چه در همین مراسم سوگواری، اطرافیان و آشنایان در یک عمل متقابل برای کاهش هزینه های صاحب عزا پول، گوسفند و..کمک می کنند که به آن سرباره (sarbareh) می گویند.
اخیراً در مناطق عشایری یا عشایری یا روستایی، مافه گه هایی برای جوانان رشید کشور که دردوران دفاع مقدس جان خود را برای عزت و سربلندی میهن اسلامی فدا کرده اند، بنا شده است که روح ایثار و شهادت را با فرهنگ بسیج و سلحشوری به نسل های انقلاب انتقال داده اند.
بنای مافه گه (مافگه) در اصل پس از مراسم هفتم یا چهلم تکمیل می شود. چون فقط محل آن مشخص می شود و حدودی نیم متری از آن را آماده می کنند و روی آن می چینند و مراسم کتل را انجام می دهند.
ب) کتل (اسب کتل شده)
مافه گه، یادمان خاصی است که در زادگاه یا محل سکونت فرد ساخته می شود تا یاد و خاطره بزرگان و چهره های سرشناس ایل را در اذهان زنده نگه دارد.
مرگ به عنوان پدیده ای ضد هستی و حیات- که برای انسان ها بسیار دوست داشتنی است- تلخ و ناگوار است، آنجایی که مرگ حمله ور می شود و انسان خاکی به دل خاک سپرده می شود، احساسات، عواطف و خیال سرشار از زیبایی او می شکفد، صحنه ها و تصاویر شگرف و کم نظیری را خلق می کند. ایل بختیاری که بزرگترین ایل کوچرو کشور است در مناطق وسیعی از استانهای اصفهان، لرستان، خوزستان و چهارمحال بختیاری در کوچ ییلاق و قشلاق ( سردسیر و گرمسیر) زندگی می گذراند، یا به جبر زندگی و تحمل سختی ها یکجا نشین شده است.کوچ، نمونه ای از زندگی تلخ و شیرین است که ایلات و عشایر با آن زاده شده اند. کوه های سخت گذر، رودهای عشایر با آن زاده شده اند. کوه های سخت گذر، رودهای خروشان، جنگل ها و بیشه زارهای انبوه یا دشت ها و صحراها در فرهنگ ناموس این مردم، واژه هایی ماندگار آفریده است. جالب اینکه احساسات و واژگان به کار گرفته در سوگ و عزا در بین مردم ایل، چنان زیبا و عاطفی است که تابلویی از جامعه شناسی و روان شناسی این قوم است.در سوگواری بختیاری، آیین و رسم کهن با شرایط امروز (پس از انقلاب اسلامی) قدری متفاوت است، عزاداری طولانی، سیاه پوش شدن مردان و زنان، نواختن موسیقی سوگینه (ساز چپ)، نوحه سرایی زنان(گاگریو یا دمدال)، روح تعاون و مساعدت در هزینه های عزاداری (سرباره) از ویژگی های بارز در عزاداری بختیاری ها است.در بین مردم بختیاری و طوایف مختلف، مرگ عزیزان، جوانان غیور و دلاور، کلانتر بزرگان چنان دردآور است که انجام برخی کارها یا بیان اشعار التیام بخش این درد است.
معرفی مافه گه:
از نظر واژگانی مافه گه، یک واژه دو جزیی است از: مافه+گه.مافه باید کلمه فارسی یا شاید صورت تغییر یافته مدفن عربی باشد.گه مخفف، گاه پسوند مکان است یعنی: ((مدفن گه)) به خاک سپرده نمی شود. اگر واژه ترکیبی از دفن عربی و گاه فارسی باشد، در عمر این مراسم یا مکان نیز باید بیشتر تأمل کرد.مافه گه نیز چون شیرسنگی، نمادی دیگر از شکوه، هیبت و عظمت مردم ایل است. هرگاه جوانی یا کلانتر و بزرگ خاندانی فوت کند برای یادمان و یادگار وجود او در زادگاه یا محل سکونتش مافه گه می سازند. مافه گه دیواره ای مکعبی تو پر است که هم عرض اهمیت قبر است، یا حتی بیشتر. (( کیانی)) در خصوص مافه گه می گوید:
مافه گه، سکویی بوده است که به صورت مکعب یا مدور از سطح زمین برجسته ساخته می شده است؟ در اصل، مافه گه در یک مکان یادمانی است که قبر فرد نیست، ساخته می شود به این معنا که اگر قبر شخص در قشلاق باشد، در ییلاق این یادمان بنا می شود.
الف) مکان، شکل و مصالح
همان گونه که گفته شد مکان اصلی ((مافه گه)) در ییلاق یا قشلاق متوفی است. مکان مافه گه در زمین متعلق به خانواده فرد در گذشته انتخاب می شود و بنای آغازین آن در هفته اول در گذشت شخص گذاشته می شود.شکل اصلی و مرسوم مافه گه مکعب مستطیل است که عموماً ارتفاع و طول آن 5/1 تا 2 متر از سطح زمین بلندتر ساخته می شود. عرض آن یک 5/1 متر است.مصالح به کار رفته در این بنا عبارتند از: سنگ، سیمان، یا گچ، خاک(گل) در بناهای قدیمی مافه گه، از سنگ نوشته مشخصات متوفی استفاده نمی شود ولی در حال حاضر از این سنگ استفاده می شود. در ساخت و بنای این یاد بود، روح همیاری و تعاون ایلی را می توان به خوبی دید، اگر چه در همین مراسم سوگواری، اطرافیان و آشنایان در یک عمل متقابل برای کاهش هزینه های صاحب عزا پول، گوسفند و..کمک می کنند که به آن سرباره (sarbareh) می گویند.
اخیراً در مناطق عشایری یا عشایری یا روستایی، مافه گه هایی برای جوانان رشید کشور که دردوران دفاع مقدس جان خود را برای عزت و سربلندی میهن اسلامی فدا کرده اند، بنا شده است که روح ایثار و شهادت را با فرهنگ بسیج و سلحشوری به نسل های انقلاب انتقال داده اند.
بنای مافه گه (مافگه) در اصل پس از مراسم هفتم یا چهلم تکمیل می شود. چون فقط محل آن مشخص می شود و حدودی نیم متری از آن را آماده می کنند و روی آن می چینند و مراسم کتل را انجام می دهند.
ب) کتل (اسب کتل شده)
۶.۱k
۱۷ مهر ۱۳۹۵
دیدگاه ها (۱)
هنوز هیچ دیدگاهی برای این مطلب ثبت نشده است.