كشف تدريجى منافع دريا با پيشرفت دانش

هر چند سراسر جهان آفرينش ، شگفت انگيز و نشانه قدرت و حكمت آفريدگار است ، بى ترديد ، برخى پديده ها شگفت انگيزتر هستند .

از اين رو ، پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ، ضمن نيايش خود ، به پيشگاه پروردگارش عرضه مى دارد :
يا مَن فى كُلِّ شَى ءٍ دَلائِلُهُ ! يا مَن فِى البِحارِ عَجائِبُهُ!
اى آن كه دليل هاى [وجود] او در هر چيزى هست! اى آن كه شگفتى هايش در درياهاست!

تأمّل در آفرينش و زندگىِ ده ها هزار گونه از حيوانات دريايىِ كوچك و بزرگ ، گواه اين سخن است .

دریا یکی از مخلوقات الهی و نشانه عظمت و بزرگی حق تعالی است که تدبر در همه مخلوقات اعم از انسان و جهان (آفاقی و انفسی) مورد تاکید است و یکی از ویژگی های صاحبان خرد و عقل تفکر در آسمان و زمین بیان شده است.

إِنَّ في‏ خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافِ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ لَآياتٍ لِأُولِي الْأَلْبابِ؛ همانا در آفرینش آسمان ها و زمین و در کاستى و فزونى شب و روز نشانه هایى (بر اقتدار خدا و فرمانروایى او بر آسمان ها و زمین) است. این نشانه ها را خردمندان درمى یابند. (سوره بقره آيه ۱۹۰)

«يا مَن فى كُلِّ شَى ءٍ دَلائِلُهُ ! يا مَن فِى البِحارِ عَجائِبُهُ!
اى آن كه دليل هاى [وجود] او در هر چيزى هست! اى آن كه شگفتى هايش در درياهاست!»
دعاى جوشن كبير؛ فراز ۵۸.

دريا ، افزون بر تأمين بخشى از مواد غذايى مورد نياز انسان ، برخى از لوازم زينتى را نيز براى وى آماده مى كند . قرآن در اشاره به اين حكمت دريا ، مى فرمايد :
«وَ تَسْتَخْرِجُواْ مِنْهُ حِلْيَةً تَلْبَسُونَهَا .
و از آن ، زيورى براى به تن كردن ، بيرون مى كشيد»  . نحل : آيه ۱۴ .

و نيز مى فرمايد :
«مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيَانِ * بَيْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَا يَبْغِيَانِ * فَبِأَىِّ ءَالَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ * يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجَانُ .
دو دريا را روانه كرد تا به هم برسند . ميان آن دو ، مانعى است كه به هم در نمى آميزند . پس كدام يك از نعمت ها (نشانه ها)ى خدايتان را دروغ مى انگاريد ؟! از آن دو ، مرواريد و مرجان ، بيرون مى آيد»  .
الرحمن : آيه ۱۹ ـ ۲۲

مرواريد ، گوهر گرانبهايى است كه هر چه بزرگ تر باشد، ارزشمندتر است و در دل انواع صدف ها ، در عمق درياها به وجود مى آيد . مرجان نيز از جانوران زيبا و دل انگيز دريايى است كه كاربرد آرايشى دارد . اين دو ، فوايد پزشكى نيز دارند .

و نشانه ديگر براى آنان ، اين كه : ما ذرّيه شان را در كِشتى گران بار ، سوار كرديم ، و مانند آن براى ايشان ، مَركوب هايى آفريديم ، و اگر بخواهيم ، آنان را غرق مى كنيم ، به گونه اى كه هيچ فريادرس و نجات دهنده اى برايشان نخواهد بود»  .يس : آيه ۴۱ ـ ۴۳ .

بى ترديد ، منافع دريا و دلايل خداشناسى آن ، منحصر به موارد ياد شده نيست؛ بلكه دريا ، منافعى براى زندگى انسان دارد كه اگر اهمّيت آن ها از فوايدى كه گذشت ، بيشتر نباشد ، بى ترديد ، كمتر نيست ، مانند نقش آن در : نزول باران ، تعديل هوا ، و تأمين رطوبت زمين .

همچنين ، عناصر فراوانى كه با پيشرفت دانش بشر ، از آب دريا گرفته شده و در صنايع مختلف و داروسازى ، كاربرد دارند ، مانند : مَنيزيم ، پتاسيم ، بُرُم و سولفات سُديم .

امام صادق عليه السلام ـ در حديث معروف به «توحيد مفضّل» ـ ، با اشاره به برخى منافع دريا و دلايل كشف نشده در آن روزها ، مى فرمايد:

اگر مى خواهى گستردگى حكمت آفريدگار ، و كوتاهى و ناچيزىِ دانش آدميان را بدانى ، بر آن چه در درياهاست، انديشه كن: از انواع ماهيان و آبزيان و صدف ها، و ديگر گونه هاى بى شمار [جانوران دريايى] "كه سودمندى آن ها شناخته نمى شود، مگر به تدريج كه با پيدايش اسباب، مردم به آن ها پى مى برند ."
محمد محمدی ری‌شهری، دانش نامه میزان الحکمه، ج۱۰، ص۱۹.