سروش

#سروش
#اوستا
#شاهنامه
نقش سروش در شاهنامه
نام سروش به صورت (sǝraoša-) هفت بار در گاتها ذکر شده است.(3)این نام از ریشه ی اوستایی (-sru) به معنی سرو یا (srav) به معنای شنیدن مشتق می شود و به عنوان اسم عام به معنای گوش کردن و اطاعت کردن است.(4)سروش (5) از ایزدان محبوب در دیانت زرتشتی است و نام او در بیشتر نیایشها و سرودهای زرتشتی ذکر شده است. او ایزدی است که نیایشها را به بهشت منتقل می کند.بعدها در دین زرتشت او به عنوان نایب اهورامزدا بر روی زمین معرفی شده است و اعتقاد بر این بوده که مسوول نگهبانی از آفریده ویژه ی اهورامزدا، یعنی آدمی است.(6)سروش تنها ایزدی است که در اوستا دو سرود در ستایش وی آمده است(7) و گاه در شمار امشاسپندان قرار می گرد. او بیش از همه مخالف ایشمه (8) دیو خشم است.(9)زرتشت در یسنای 33 بند پنج، ایزد سروش را از همه بزرگتر (10) خطاب می کند. علاوه بر آن سروش تنها ایزد زرتشتی است که در سنت ایران بعد از اسلام به عنوان فرشته باقی مانده و مورد احترام است.سروش نماینده ی فرمانبرداری اورمزد است و وظیفه ی اصلی او نظارت بر جهان مادی و نظم بخشیدن به آن است او مردم را به ویژه در شب پاسبانی می کند و آنان را از بدی دیوان می پاید. دیوان از بیم او به دوزخ می گریزند.(11)در روایات زرتشتی سروش با استفاده از صفاتی هم چون دلیر، فرمانبردار، نیرومند، جنگاور، مقدس، خوب رسته، پیروزمند، پیشرفت دهنده و سرور جهان ستوده شده است.(12)او پناه بیچارگان و ایزدی است که شب و روز با دیوان در جنگ است.(13) در پرهیزگاری او از همه برتر است.(14)او آموزگار دینی است که مزدای پاک به او آموخته است.(15) در واپسین روز آن گاه که نیروهای اورمزدی و اهریمنی رو در روی هم قرار می گیرند سروش پرهیزگار مینوی اعتدال با دیو از منشای افراط و تفریط در می افتد و او را از پا در می آورد.(16)در هنگام ظهور پشوتن پسر گشتاسب سروش یکی از ایزدانی خواهد بود (17) که او را در برقراری نظم و زنده کردن کیش به دینی یاری خواهد کرد (18) و سرانجام سروش ایزد در کنار ایزد مهر و رشن در روزشمار کارهای آدمیان را می سنجد.(19)
دلاوری سروش هم که در شاهنامه از آن ذکر رفته است در یسنا 57 بند 2 و یشت 11 بندهای 1 و 19 از آن یاد شده است. در شاهنامه بهرام چوبین فرستاده ای می جوید که به مانند سروش دلاور باشد؛ (ج7، ص 609)1718- فرستاده ای جُست با شرم و هوش دلاور بسانِ خجسته سروش***ایزد سروش از همان اولین داستان در شاهنامه حضور دارد. بعضی از کارکردهای این ایزد در شاهنامه ذکر شده است اما کارکرد او به عنوان پیغام آور بیشتر مورد تأکید قرار گرفته است. در بیشتر موارد او پیغام خداوند را برای شاهان و پهلوانان ایرانی می آورد و آنها را از پیام ها و دستورهای الهی آگاه می کند و به آنها راه درست را نشان می دهد.در چندین مورد او شاهان و شاهزادگان را از خطراتی که آنها را تهدید می کند با آوردن پیامهای الهی از خطر حفظ می نماید.اگرچه این کارکرد سروش به عنوان نجات دهنده و محافظت کننده از شاهان و پهلوانان ایرانی در روایات زرتشتی ذکر نشده است اما می توان آن را به کارکرد سروش به عنوان نابودکننده بدی و حفاظت کننده از نوع بشر (او از روح و جسم انسان حفاظت می کند).(30) در روایات زرتشتی مرتبط دانست (31) که یک بار به صورت مستقیم در شاهنامه هم ذکر شده است:4- همیشه سروشت به روز سروش ... نگهبان و افزون ترت رای و هوش(32)
سروش در شاهنامه، نخستین بار، به صورت «پری پلنگینه پوش» بر #کیومرث ظاهر می‌شود. سروش، کیومرث را از توطئه‌ها و دشمنی‌های اهریمن و خزروان دیو آگاه می‌کند و او را به نبرد با آنها برمی‌انگیزد و چون سیامک در این نبرد کشته می‌شود و کیومرث یک سال به سوگ وی می‌نشیند، بار دیگر، سروش بر او آشکار می‌گردد و به سوک یک ساله فرمان می‌دهد.[۲]در دوران فریدون نیز سروش چند بار بر این پادشاه جلوه می‌کند. نخست او را از کشتن ضحاک باز می‌دارد و سپس، به وی فرمان می‌دهد تا ضحّاک را به #دماوند برد.