چهارشنبه سوری

#چهارشنبه #سوری

گاهشمار ایرانیان روزهای هفته نداشته و بر اساس سی روز بوده که هر روز نامی از امشاسپندان داشته است از این رو شنبه و آدینه نداشته‌اند؛ اعراب چهارشنبه یا «یوم‌الارباع» را روزی شوم می‌دانستند. این روز را روز تنگی یا ضنک نیز گفته‌اند، چنانکه منوچهری گفته است: «چهارشنبه که روز بلاست، باده خور». آخرین و ارزشمندترین روز سال، یعنی آخرین روز پنجه یا اندرگاه، شب‌ و روز «هَمَسْپَتْمَدِم» یا آفرینش انسان بوده که با شادمانی و افروختن آتش فراوان برگزار می‌شد که پس از ساسانیان به شب چهارشنبه‌ی پایان سال افتاد.
اعراب برای زدودن شومی این شب، پرندگانی زنده را نفت‌آلود می‌کردند و آن را به پرواز در می‌آوردند. گمان می‌رود ماهیت آیینِ ایرانیِ چهارشنبه‌سوری، جشن و پایکوبی و پذیرایی از فروهرها(روان‌ها) بوده؛ در حالی که آیین عرب‌ها نوعی مراسم جادومانند برای زدودن شومی بوده است.


📝 پی‌نوشت:
*اینکه چهارشنبه سوری را خاطره‌ای از گذر سیاوش بر آتش در نظر آوریم، به نظر درست نمی‌نماید. زیرا چنین دیدگاهی نیاز به پشتیبانی متون کهن دارد، حال آنکه نه در منابع اوستایی و نه در منابع پهلوی و نه حتی در منابع اسلامی چنین اشاره‌ای وجود ندارد. سیاوش نیز شخصیتی هندوایرانی است و در اوستا نامش سیاورشن(siyavarshan) است. چه در اوستا و چه در متون پهلوی ساسانی بیشترین ماهیت وجودی‌اش این است که او پدر کیخسرو است و در متون فوق کیخسرو شخصیتی مهم است.

**مهرداد بهار در کتاب «جستارهایی در فرهنگ ایران» نوشته است این جشن در دوران اسلامی ساخته شده و در مورد اینکه چرا به این نام نامیده شده دلیل حتمی وجود ندارد و شاید معرف چهار فصل سال است و احتمالا برای رخت‌بربستن سرما بوده. در مورد این مطلب که اعتقاد به ارتباط این جشن با گذر سیاوش از آتش دارد دکتر کزازی می‌گوید اگر این چنین بود چرا در شاهنامه یا دیگر کتب باستانی سخنی در این باره نیامده است! ولی امروزه ایرانیان این جشن را برگزار می‌کنند و احتمالا این مسئله باز می‌گردد به پنج روز آخر سال که ایرانیان باستان اعتقاد داشتند فروهر نیاکان از جهان دیگر باز می‌گردند تا احوال بازماندگان، کردار آنان و اینکه برای سال جدید آیا آماده هستند یا خیر را از نظر بگذرانند و نیک‌دینان بر بام خود برای رهنمونی فروهر نیاکان آتشی می‌افروختند،