بسم الله الرحمن الرحيم

بسم الله الرحمن الرحيم
پاسخ :
گاهی سؤال و پاسخی آن قدر مطرح شده است که اغلب مردم از آن آگاه هستند، لذا دلیلی ندارد که حتماً به دنبال یک پاسخ دیگر یا متفاوتی باشیم.
الف) - این که چرا در سوره‌ نّمل دو بار بسم الله الرحمن الرحیم آمده است، روشن است. یکبار به خاطر ابتدای سوره است، چرا که اساساً این آیه مستقل است و تفسیرش در هر سوره به آیه‌ بعد آن مرتبط می‌گردد، لذا گفته‌اند: بسم الله الرحمن الرحیم -الحمدلله، بسیار متفاوت است. با بسم الله الرحمن الرحیم قل هو الله. سوره‌ نّمل نیز با بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ - طس تِلْكَ آيَاتُ الْقُرْآنِ وَكِتَابٍ مُّبِينٍ‌ - آغاز می‌شود. اما تکرار این آیه در سوره نّمل به خاطر همان ذکر نامه‌ سلیمان به بلقیس است که با بسم‌الله الرحمن الرحیم آغاز شده است.
از همین ذکر در کلام وحی که قطعاً صادق است، متوجه می‌گردیم که عبارت بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ- به لسان انبیای سلف نیز جاری بوده است. یعنی سلیمان ننوشته که مثلاً به نام آن که جان را آفرید، بلکه به اسم الله، رحمن و رحیم آغاز نموده است.
البته چرایی و حکمت‌های آن بر می‌گردد به اسم الله و نیز سبقت اسم رحمت خداوند متعال بر دیگر اسامی او، که خود بحث مفصلی می‌باشد.
ب) - در مورد نیامدن این آیه در ابتدای سوره توبه نیز اقوال بین مفسرین متفاوت است.
برخی بر اساس مستنداتی بر این باورند که این سوره، ادامه‌ سوره انفال می‌ باشد؛ چنان چه در سوره انفال سخن از پیمان‌ها و معاهدات مشرکین آمده است و در سوره توبه سخن از پیمان‌شکنی آنها.
اما عده‌ای دیگر بر اساس سایر مستندات و هم چنین دلایل، قایل بر این هستند که سوره توبه مستقل می‌باشد، اما بدون بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ - آغاز شده است.
ج) - بنا بر این نظر، بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ؛ سرآغازی است برای وحدت حول محور توحید و بالتبع صلح، دوستی، صفا، صمیمیت و رحمت آوردن به هم دیگر - رحماء بینهم، که با هدف، عزم و سیاق برائت که دوری و دشمنی به خاطر پیمان‌شکنی آنهاست، انطباق و سازگاری ندارد.
امیرالمؤمنین، امام علی علیه السلام در این مورد می‌فرمایند: علت نيامدن بسم اللَّه آن است كه: بسم اللَّه براى امان و رحمت است ولى سوره برائت برای برداشته شدن امان جنگ و شمشیر کشیدن، نازل شده است.(حاکم نیشابوری مستدرک، ج 2 ،ص 330)