soode m...:

soode m...:
ﻧﺎﺻﺮ ﺧﺴﺮﻭ ﻣﯽ‌ﮔﻮﯾﺪ : "ﺩﺭﺑﺎﺭﯾﺎﻥ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﭼﻮﻥ ﺑﻪ ﺧﻠﻮﺕ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪﯼ ﺑﻪ ﺧﻮﺯﯼ ﺳﺨﻦ ﺭﺍﻧﺪﯼ‌" ﻭ ﺩﮐﺘﺮ ﺯﺭﯾﻦ‌ﮐﻮﺏ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺭﺍ ﺑﯿﺎﻥ ﻣﯽ‌ﮐﻨﺪ.
ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻋﺮﺍﺏ ﺧﻮﺯﺳﺘﺎﻥ ﻭ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﺑﻦ ﺣﻮﻗﻞ ﻣﯽ‌ﺧﻮﺍﻧﯿﻢ ﺑﻮﻣﯿﺎﻥ ﺧﻮﺯﺳﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺍﯾﺮﺍﻧﯿﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﯽ ﺯﺑﺎﻥ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﻗﻮﻡ ﺧﻮﺯﯼ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﺎﺹ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ. ﺍﯾﻦ ﻗﻮﻡ ﺗﺎ ﻗﺮن‌ها ﭘﺲ ﺍﺯ ﺑﺮاﻓﺘﺎﺩﻥ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﯽ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﺯﺑﺎن‌شان ﺭﺍ ﺣﻔﻆ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﻫﺠﺮﯼ، ﺑﻨﺎﺑﺮ ﮔﺰﺍﺭش‌هایی ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺍﺳﺖ، ﺣﺘﯽ ﺧﻮﺯﯼ‌ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺍﺳﯿﺮ ﻋﺮب‌ها ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ ﺑﺼﺮﻩ ﮐﻮﭼﺎﻧﺪﻩ شده ﺑﻮﺩﻧﺪ، ﺩﺭ ﺑﺼﺮﻩ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯽ‌ﮐﺮﺩﻧﺪ‌.

ﺯﺑﺎﻥ ﺧﻮﺯﯼ ﻫﯿﭻ ﻭﺟﻪ ﺍﺷﺘﺮﺍﮐﯽ ﺑﺎ ﺯﺑﺎن‌های ﻓﺎﺭﺳﯽ ﻭ ﻋﺮﺑﯽ ﻭ ﺁﺭﺍﻣﯽ ﻧﺪﺍﺷﺖ، ﻭ ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺑﻦ‌ﺣﻮﻗﻞ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺕ ﺟﻐﺮﺍﻓﯿﺎیی ﺑﻪ ﺧﻮﺯﺳﺘﺎﻥ می‌رود، ﺯﺑﺎن بومیان خوزستان‏ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﯽ ﺷﺒﯿﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﯾﺎﻧﯽ ﻭ ﻋﺒﺮﺍﻧﯽ ﺍﯾﻨﻬﺎ ﺑﻮﻣﯿﺎﻥ ﺩﺭﺟﻪ ﺍﻭﻝ ﺧﻮزﺳﺘﺎﻥ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﯽ‌ﺭﻓﺘﻨﺪ، ﺍﺯ ﺑﻘﺎﯾﺎﯼ ﻗﻮﻣﯽ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﺰﺍﺭﻩ ﺳﻮﻡ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻣﺴﯿﺢ ﺩﻭﻟﺖ ﺧﻮﺯﯼ‌ﻫﺎ ﺭﺍ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺳﻨﺎﺩ ﺁﺷﻮﺭﯼ ﻭ ﺩﺭ ﺗﻮﺭﺍﺕ ﺑﺎ ﻧﺎﻡ ﻋﯿﻼﻡ ﺍﺯ ﺁﻥ ﯾﺎﺩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‌.
ﺩﺭ ﺯﯾﺮ ﺗﻌﺪﺍﺩﯼ ﺍﺯ ﻭﺍﮊﮔﺎﻥ ﺯﺑﺎﻥ ﺧﻮﺯﯼ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﻗﻀﺎﻭﺕ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﺧﻮﺍﻫﯿﻢ ﺁﻭﺭﺩ:
ﻣﯽﺗﻮﺍﻧﺪ : ﺗَﺮَ
ﻧﻤﯽﺗﻮﺍﻧﺪ : ﻧَﺘَﺮَ
ﺧَﺴﯽ ‏ khasi ‏:ﻣﺎﺩﺭ ﺯﻥ ﯾﺎ ﻣﺎﺩﺭ ﺷﻮﻫﺮ
ﺧﻮﺍﺭ ‏ khaar : ﺧﻮﺍﻫﺮ
ﺑِﺮﺍﺭ ‏ beraar ‏: ﺑﺮﺍﺩﺭ
ﭘِﯿﺎ ‏piyaa ‏ : ﻣﺮﺩ
ﻣِﯿﺮَ ‏ mera ‏: ﺷﻮﻫﺮ
ﺍَﻓﺘﻮ ‏ ‏ afto ‏: ﺁﻓﺘﺎﺏ
ﺍُﻭ ‏ o ‏: ﺁﺏ
ﭘَﺴﯿﻦ ‏ pasin : ﭘﺲ ﺍﺯ ﻇﻬﺮ
ﺍﯾﺴﻮﻥ ‏isoon ‏ : ﺍﯾﻨﮏ ‏ﺣﺎﻻ‏، ﺍﯾﻦ ﺯﻣﺎﻥ
ﺍﻭﺳﻮﻥ ‏ oosoon ‏: ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ، ﺁﻥ ﻫﻨﮕﺎﻡ ‏
ﮐُﻠﻤِﺠﻮﺭ ‏ kolmejoor ‏:ﮐﺎﻭﺵ ﻭﺟﺴﺘﺠﻮ
ﻗَﻠَﭙﯿﺪﻥ ‏ ghalapidan ‏: ﺁﻫﺴﺘﻪ ﻭ ﺑﻪ ﺭﻭ ﺑﻪ ﺑﻐﻞ ﺍﻓﺘﺎﺩﻥ
ﺷَﮑﻨﯿﺪﻥ ‏ shaknidan ‏: ﺗﮑﺎﻥ ﺩﺍﺩﻥ، ﺷﮑﺎﻧﺪﻥ، ﻟﺮﺯﯾﺪﻥ
ﺷِﯿﻮﻧﯿﺪﻥ ‏ shevenidan ‏: ﺑﻪ ﻫﻢ ﺯﺩﻥ
ﮔُﻠﻨﯿﺪﻥ ‏ golnidan ‏ : ﺭﻭﺷﻦ ﮐﺮﺩﻥ
ﺧُﻔﺘﯿﺪﻥ ‏ khoftidan ‏:ﺧﻮﺍﺑﯿﺪﻥ
ﻭِﺭﺳﯿﺪﻥ ‏versidan ‏ : ﺑﻠﻨﺪﺷﺪﻥ ‏ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ ‏
ﺗﺮِِﺳَّﻦ ‏ taresan ‏: ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻦ
ﺑﺰﻧﯿﺪﻥ ‏beznidan ‏ : ﺑﯿﺨﺘﻦ، ﺟﺪﺍ ﮐﺮﺩﻥ
ﺍﻧﺠﻨﯿﺪﻥ ‏ enjenidan ‏: ﺧﻮﺭﺩ ﮐﺮﺩﻥ
ﺭﻭﻣﻨﯿﺪﻥ ‏ romnidan ‏:ﻭﯾﺮﺍﻥ ﮐﺮﺩﻥ
ﭘﺘﯽ ﮐﻮﺭﺩﻥ ‏ pati kordan ‏: ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮﺩﻥ
ﺷﮏ ‏ shak ‏: ﺗﮑﺎﻥ ﻭ ﻟﺮﺯﺵ
ﭘﯿﺖ ﺧﻮَﺭﺩﻥ ‏ peyt khordan ‏: ﭘﯿﭻ ﺧﻮﺭﺩﻥ
ﺩِﺷﺒُﻞ ‏  deshbol ‏: ﻏﺪّﻩ
ﻋَﺲ ‏ as ‏: ﺍﺳﺘﺨﻮﺍﻥ
ﺗﯿﻪ ‏ tiya ‏: ﭼﺸﻢ
ﮔِﻨﺪﯾﮏ ‏ gendik ‏: ﭘﺎﺷﻨﻪ ﯼ ﭘﺎ
ﭘِﺖ ‏ pet ‏ : ﺩﻣﺎﻍ
ﺗﯿﮏ ‏tik ‏ : ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ
ﺑُﺮﮒ ‏borg ‏ : ﺍﺑﺮﻭ
ﮐُﻠﻤَﮏ ‏kolmak ‏ : ﺁﺭﻧﺞ
ﭼﺎﺱ ‏ chaas ‏ : ﻧﻬﺎﺭ
ﺷﻮﻭﻡ ‏ shoom ‏ : ﺷﺎﻡ
ﻧﺎﺷﺘﺎ ‏ nashta ‏ : ﺻﺒﺤﺎﻧﻪ
ﭘُﺮﺱ ‏ pors ‏ : ﻣﺮﺍﺳﻢ ﺧﺘﻢ
ﺳُﻨﮓ ﺳُﻨﮓ ‏song ‏ : ﯾﻮﺍﺵ ﯾﻮﺍﺵ ‏ﺁﻫﺴﺘﻪ ‏
ﮔَﭗ ‏ gap ‏: ﺑﺰﺭﮒ
ﺗﻮﻭ ‏ too ‏: ﺍﺗﺎﻕ
ﺷﻮﻭﻣﯽ ‏ shoomi ‏: ﻫﻨﺪﻭﺍﻧﻪ
ﮔِﺮﯾﻮَ ‏ geriva ‏ : ﮔﺮﯾﻪ
ﻭﺍﯾﻪ ‏ vaaya ‏: ﺁﺭﺯﻭ
ﭘﺘﯽ ‏ pati ‏: ﺧﺎﻟﯽ
ﮐﺖ ﮐﻮﺭﺩﻥ‏ kot kordan ‏:ﺳﻮﺯﻥ ﻧﺦ ﮐﺮﺩﻥ
ﮐﺖ ﮐﺖ ‏ kot kot ‏:ﺧﻮﺭﺩ ﺧﻮﺭﺩ، ﺗﮑﻪ ﺗﮑﻪ
ﮐِﻠِﮏ ‏ kelek ‏: اﻧﮕﺸﺖ
ﮐﻮﯼ ‏kavi ‏: ﮐﺎﻫﻮ
ﮔﯿﺰ ‏ geyz ‏: ﮔﯿﺞ ﻭ ﺧﯿﺮﻩ
ﺗﺎﺭ ﺑﻔﮏ ‏/ ﮐﺎﺭ ﺑﻔﮏ ‏ ‏ tar&kar bafaجk ‏:دﻋﻨﮑﺒﻮﺕ
ﻟﻮ ‏lo ‏ : ﻟﺐ
ﺳﯿلا ‏ sila ‏: ﺳﻮﺭﺍﺥ
 ﻟّﻔﻮ ‏ lafo ‏ :ﻣﻮﺝ ﺁﺏ .


(جالب اینست که به تقریب نود درصد واژگان برشمرده شده، در حال حاضر در شهرستان بهبهان ، با نام تاریخی ارجان یا ارگان و زیدون با نامهای تاریخی زیتون و ری اردشیر
زنده و در گویش بهبهانی هنوز بهمین سیاق استفاده شده و به کار میرود،
و بسیاری از لغات برشمرده شده،
میان گویش های بختیاری، بهبهانی، و شوشتر. مشترک است، و این نشانه ی خواستگاه یکسان گویش های خوزی ست، که منشعب از پارسی میانه می باشند)