سعدی شیرازی (۶۰۶ - ۶۹۰ هجری قمری) شاعر و نویسندهٔ پارسی گ

سعدی شیرازی (۶۰۶ - ۶۹۰ هجری قمری) شاعر و نویسندهٔ پارسی‌گوی نامدار ایرانی است. نامِ کاملِ او ابومحمّد مُشرف‌الدین مُصلح بن عبدالله بن مشرّف و تخلص او سعدی است. او در نظامیه بغداد -که مهمترین مرکز علم و دانش جهان اسلام در آن زمان به حساب می‌آمد- تحصیل نمود و پس از آن به‌عنوان خطیب به مناطق مختلفی از جمله شام و حجاز سفر کرد. وی سپس به زادگاه خود، شیراز، برگشت و تا پایان عمر در آنجا اقامت گزید. وی تحت حمایت اتابکان فارس، بویژه سعد بن ابوبکر، قرار داشت. زندگی وی همزمان با حمله مغول به ایران و سقوط یکایک حکومت های وقت نظیر خوارزمشاهیان، عباسیان و اتابکان فارس بود. آرامگاه وی در شیراز واقع شده است که به سعدیه معروف است.
سعدی شیرازی
Portrait of Saadi.jpg
تصویری خیالی از سعدی به شکل متداولی که سعدی را در ایران قرن بیستم تصوّر می‌کنند
نام اصلی لقب: مُشرِف‌الدین
کنیه: ابومحمد
نام کوچک: مُصلِح
تخلص شعری: سعدی
نسبت: شیرازی
زمینهٔ کاری شعر و نثر فارسی
زادروز ۶۰۶ هجری قمری
شیراز
مرگ ۶۹۰ هجری قمری
شیراز
ملیت ایرانی
محل زندگی شیراز، بغداد، ...
جایگاه خاکسپاری سعدیه واقع در شیراز
در زمان حکومت اتابکان فارس، عباسیان، خوارزمشاهیان، گورکانیان، ایلخانان
رویدادهای مهم حمله مغول به ایران
لقب افصح المتکلمین، استاد سخن، شیخ اجلّ
پیشه خطیب، شاعر و نویسنده
سبک نوشتاری سبک عراقی
کتاب‌ها گلستان، بوستان، غزلیات سعدی
دیوان سروده‌ها کلیات سعدی
تخلص سعدی
مدرک تحصیلی دانش آموخته مدرسه نظامیه بغداد
شاگرد سبط بن جوزی، شهاب‌الدین عمر سهروردی
اثرگذاشته بر حافظ شیرازی، امیرخسرو دهلوی، ولتر، گوته، ...
اثرپذیرفته از محمد غزالی، سنایی، فردوسی، انوری

سعدی تاثیر انکارناپذیری بر زبان فارسی گذاشته‌است؛ به‌طوری‌که شباهت قابل توجهی بین زبان فارسی امروزی و زبان سعدی وجود دارد. آثار او مدت‌ها در مدرسه‌ها و مکتب‌خانه‌ها به‌عنوان منبع آموزش زبان و ادبیات فارسی تدریس می‌شده و بسیاری از ضرب‌المثل‌های رایج در زبان فارسی از آثار وی اقتباس شده‌است. وی بر خلاف بسیاری از نویسندگان معاصر یا پیش از خود، ساده‌نویسی و ایجاز را در پیش گرفت و توانست -حتی در زمان حیاتش- شهرت زیادی بدست آورد. اهل ادب به او لقب استادِ سخن، پادشاهِ سخن، شیخِ اجلّ و حتی به‌طور مطلق، استاد داده‌اند.

آثار وی در کتاب کلیات سعدی گردآوری شده‌است؛ هرچند که کتاب گلستان، کتاب بوستان و نیز غزلیات وی به صورت مستقل نیز منتشر شده‌اند. کتاب‌های گلستان و بوستان به‌عنوان کتاب‌های اخلاقی شناخته می‌شوند و علاوه بر فارسی‌زبانان، بر اندیشمندان غربی از جمله ولتر و گوته نیز تاثیرگذار بوده‌اند. با این حال، برخی از منتقدان نسبت به آموزه‌های اخلاقی وی نقدهایی را مطرح کرده‌اند. غزلیات سعدی، اغلب عاشقانه و توصیف‌کننده عشق زمینی است؛ هرچند که وی غزلیات پندآموز و عارفانه نیز سروده‌است.

به‌منظور تجلیل از سعدی، روز اول اردیبهشت ماه (روز آغاز نگارش کتاب گلستان) در ایران به‌عنوان روز سعدی نامگذاری شده‌است.