هولوکاست خوجالی

با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991، ارمنی ها تلاش‌های خود برای اشغال منطقه استراتژیک خوجالی که صاحب تنها فرودگاه منطقه بود را آغاز کردند. محاصره و حملات ارامنه به خوجالی در روز 25 فوریه 1992 به اوج خود رسید. ارمنی‌ها آن شب با حمایت تیپ 366 ارتش شوروی که در «خان کندی» مستقر بود، از سه سمت به سمت خوجالی حمله ور شدند.
آنان پس از اشغال خوجالی دست به کشتار جمعی غیرنظامیان و شکنجه دردناک اسیران زده و خونبارترین قتل عام قرن بیستم را رقم زدند. عکس‌های گرفته شده در آن دوره به خوبی نشانگر عمق جنایت روی داده است.

بر اساس آمارهای بین المللی از جمله آمار سازمان‌های حقوق بشری در آن شب، 106 زن، 70 سالمند، 63 کودک و در مجموع 613 غیرنظامی قتل عام شدند. 487 تن نیز به شدت مجروح شدند که 76 نفر از آنان کودک بودند. ارامنه 1275 آذربایجانی را نیز به اسارت گرفتند. 150 تن از افراد ربوده شده هنوز مفقود الاثر هستند.

در این قتل عام همچنین اعضای 8 خانواده به طور کامل کشته شدند. 25 کودک هر دوی والدین و 130 کودک نیز یکی از والدین خود را از دست دادند. البته سازمان دیده‌بان حقوق بشر معتقد است که این آمار ممکن است تا 1000 کشته نیز باشد.

طی این قتل‌عام، پنجاه و سه نفر با مصادیق قتل بیرحمانه (سوزاندن، چهار میخ کردن، با بریدن سر یا کندن پوست آن و سایر قسمت‌های بدن، از حدقه خارج کردن چشم یا بریدن بخش‌هایی از بدن) کشته شده‌اند.

همچنین هشت خانواده به طور کامل نابود شده، 25 کودک هر دو والدین و 130 کودک یکی از والدین خود را از دست دادند.

قطعنامه های مختلف شورای امنیت سازمان ملل جنایات ارمنستان در طول جنگ قره باغ و به ویژه خوجالی را محکوم کرده و کشورهای زیادی نیز این نسل کشی را به رسمیت شناخته اند.

دادگاه حقوق بشر اروپا طی حکم 22 آوریل 2010 خود، حوادث رخ داده در خوجالی را به عنوان مصداق بارز جنایت جنگی و جنایت علیه بشریت شناسایی کرده است.
در جنگ اخیر سال 2020 قره باغ تنی چند از جلادان خونخوار این جنایت هولناک از جمله رستم گاسپاریان به همراه پسرش و الکساندر آروتیونیان به درک واصل شدند.

همچنین مجالس 15 کشور جهان و 16 ایالت آمریکا نیز حوادث خوجالی را به عنوان قتلعام شناسایی کرده یا آن را محکوم کرده اند.