قَالَ اَلله تَبَارَکَ وَ تَعَالَی : ما أَصابَکَ مِنْ حَسَ
قَالَ اَلله تَبَارَکَ وَ تَعَالَی : ما أَصابَکَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّهِ وَ ما أَصابَکَ مِنْ سَیِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِکَ ؛ ( ای انسان ) آنچه از نیکی ها به تو رسد از جانب خداست ( سبب آن رحمت اوست ) و آنچه از بدی ها به تو رسد از سوی خود توست ( سبب آن گناهان توست ) 📚 آیه ۷۹ نساء
أَیْنَما تَکُونُوا یُدْرِکْکُمُ الْمَوْتُ وَ لَوْ کُنْتُمْ فی بُرُوجٍ مُشَیَّدَةٍ وَ إِنْ تُصِبْهُمْ حَسَنَةٌ یَقُولُوا هذِهِ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَ إِنْ تُصِبْهُمْ سَیِّئَةٌ یَقُولُوا هذِهِ مِنْ عِنْدِکَ قُلْ کُلٌّ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ فَما لِهؤُلاءِ الْقَوْمِ لا یَکادُونَ یَفْقَهُونَ حَدیثاً ؛ هر جا باشید ، مرگ شما را درمی یابد هر چند در برجهای محکم باشید! و اگر به آنها [ منافقان ] حسنه ( و پیروزی ) برسد ، می گویند: «این ، از ناحیه خداست.» و اگر سیّئه ( و شکستی ) برسد ، می گویند: «این ، از ناحیه توست.» بگو: «همه اینها از ناحیه خداست.» پس چرا این گروه حاضر نیستند سخنی را درک کنند؟! [1] ما أَصابَکَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّهِ وَ ما أَصابَکَ مِنْ سَیِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِکَ وَ أَرْسَلْناکَ لِلنَّاسِ رَسُولاً وَ کَفی بِاللَّهِ شَهیداً ؛ ( ای انسان ) آنچه از نیکی ها به تو رسد از جانب خداست ( سبب آن رحمت اوست ) و آنچه از بدی ها به تو رسد از سوی خود توست ( سبب آن گناهان توست ) و ( ای پیامبر ) ما تو را به رسالت برای مردم فرستادیم ، و خدا از نظر گواهی ( بر رسالت تو ) کافی است. [2]
وجود دو آیه در پشت سر هم با اختلاف روشن نشان از نکته ای دارد که قرآن کریم به دنبال بیان آن است.
با مطالعه و دقت در مضمون دو آیه به چند نکته برخورد می کنیم :
1. از آیات دیگر قرآن استفاده می شود همه چیز را اعم از آنهایی که ما بدی یا خوبی می دانیم خدا خلق کرده [3] و هر چیز را هم که خلق کرده است نیکو و خوب خلق کرده است [4] پس هر چه در دنیا وجود دارد منتسب به خدا است و وجود هر چیزی برای خود خیر است اما بدی ها از نیستی ناشی می شوند و خلقت خدا به آنها تعلق نمی گیرد. البته مقصود از بدی و سیئه آن چیز هایی است که در مخالفت با هدف و تعالی موجودی قرار بگیرد. بنا بر این از آنجا که تمام موجودات مخلوق خدا هستند آنچه از بدی ها و سیئات که با عمل موجودات و در روابط بین آنها حاصل می شود نیز به خدا نسبت داده می شود. این همان چیزی است که در آیه اول مورد بحث بیان شده است. اما از طرف دیگر سیئه و بدی در جایی حاصل می شود که خدا کمال وجودی موجودی را از او دریغ کند. خدا نیز هیچگاه به دلیل رحمت واسعه خود از ارائه خیر و رحمت کوتاهی نمی کند مگر اینکه ظرفیت پذیرش آن در افراد موجود نباشد. چون ایجاد یا از بین بردن این ظرفیت به اختیار خود انسانها است پس در اینجا می توان گفت که حسنات از جانب خدا و سیئات از جانب بندگان است که با کوتاهی خود توانایی قبول رحمت الهی را کسب نکرده اند و این همان معنای آیه دوم می باشد. [5]
2- از نگاهی دیگر آیه شریفه می تواند اشاره به این مطلب داشته باشد که همه حوادث جهان حتی اعمال و افعال ما خواه حسنه باشد یا سیئه، خوب باشد یا بد از یک نظر مربوط به خدا است زیرا او است که به ما قدرت داده و اختیار و آزادی اراده بخشیده است، ولی در عین حال اعمال ما به ما نسبت دارد و از وجود ما سرچشمه می گیرد زیرا عامل تعیین کننده عمل، اراده و اختیار ما است، و به همین دلیل ما در برابر اعمالمان مسئولیم، و استناد اعمال ما به خدا آن چنان که اشاره شد از ما سلب مسئولیت نمی کند و موجب عقیده جبر نیست.
بنا بر این آنجا که می فرماید: حسنات و سیئات از خدا است، اشاره میکند به همان فاعلیت خداوند نسبت به همه چیز، و آنجا که میفرماید: سیئات از شما است، اشاره به فاعلیت ما و مسئله اراده و اختیار ما میکند. [6]
3. تفسیر دیگری که برای این دو آیه می توان داشت و در اخبار اهل بیت (علیهم السلام) نیز به آن اشاره شده است [7] اینست که حسنات و سیئات، در قرآن به دو معنی است:
معنی اول حسنات و سیئاتی که ارتباطی به اعمال اختیاری انسان ندارد مثل بعضی بیماری ها و سلامتی ها. معنای دوم حسنات و سیئاتی که در نتیجه اعمال انسان ها به وجود می آید و به عنوان عقاب و ثواب اعمال در این دنیا بروز می کند مثل بعضی خشکسالی ها و آبادانی ها.
حسنات و سیئات در آیه اول به معنای اول و حسنات و سیئات در آیه دوم به معنای دوم می باشد.
پی نوشت :
[1]. نساء آیه ۷۸
[2]. نساء آیه ۷۹
[3]. "و خلق کل شیء" انعام آیه 101.
[4]. "احسن کل شیء خلقه" سجده آیه 7.
[5]. المیزان فی تفسیر القرآن ج 5 ص 10
[6]. تفسیر نمونه، ج 4، ص 22
[7]. تفسیر قمی، ج1 ص 144
مطالعه بیشتر :
https://www.ziaossalehin.ir/en/taxonomy/term/4887/all
أَیْنَما تَکُونُوا یُدْرِکْکُمُ الْمَوْتُ وَ لَوْ کُنْتُمْ فی بُرُوجٍ مُشَیَّدَةٍ وَ إِنْ تُصِبْهُمْ حَسَنَةٌ یَقُولُوا هذِهِ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَ إِنْ تُصِبْهُمْ سَیِّئَةٌ یَقُولُوا هذِهِ مِنْ عِنْدِکَ قُلْ کُلٌّ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ فَما لِهؤُلاءِ الْقَوْمِ لا یَکادُونَ یَفْقَهُونَ حَدیثاً ؛ هر جا باشید ، مرگ شما را درمی یابد هر چند در برجهای محکم باشید! و اگر به آنها [ منافقان ] حسنه ( و پیروزی ) برسد ، می گویند: «این ، از ناحیه خداست.» و اگر سیّئه ( و شکستی ) برسد ، می گویند: «این ، از ناحیه توست.» بگو: «همه اینها از ناحیه خداست.» پس چرا این گروه حاضر نیستند سخنی را درک کنند؟! [1] ما أَصابَکَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّهِ وَ ما أَصابَکَ مِنْ سَیِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِکَ وَ أَرْسَلْناکَ لِلنَّاسِ رَسُولاً وَ کَفی بِاللَّهِ شَهیداً ؛ ( ای انسان ) آنچه از نیکی ها به تو رسد از جانب خداست ( سبب آن رحمت اوست ) و آنچه از بدی ها به تو رسد از سوی خود توست ( سبب آن گناهان توست ) و ( ای پیامبر ) ما تو را به رسالت برای مردم فرستادیم ، و خدا از نظر گواهی ( بر رسالت تو ) کافی است. [2]
وجود دو آیه در پشت سر هم با اختلاف روشن نشان از نکته ای دارد که قرآن کریم به دنبال بیان آن است.
با مطالعه و دقت در مضمون دو آیه به چند نکته برخورد می کنیم :
1. از آیات دیگر قرآن استفاده می شود همه چیز را اعم از آنهایی که ما بدی یا خوبی می دانیم خدا خلق کرده [3] و هر چیز را هم که خلق کرده است نیکو و خوب خلق کرده است [4] پس هر چه در دنیا وجود دارد منتسب به خدا است و وجود هر چیزی برای خود خیر است اما بدی ها از نیستی ناشی می شوند و خلقت خدا به آنها تعلق نمی گیرد. البته مقصود از بدی و سیئه آن چیز هایی است که در مخالفت با هدف و تعالی موجودی قرار بگیرد. بنا بر این از آنجا که تمام موجودات مخلوق خدا هستند آنچه از بدی ها و سیئات که با عمل موجودات و در روابط بین آنها حاصل می شود نیز به خدا نسبت داده می شود. این همان چیزی است که در آیه اول مورد بحث بیان شده است. اما از طرف دیگر سیئه و بدی در جایی حاصل می شود که خدا کمال وجودی موجودی را از او دریغ کند. خدا نیز هیچگاه به دلیل رحمت واسعه خود از ارائه خیر و رحمت کوتاهی نمی کند مگر اینکه ظرفیت پذیرش آن در افراد موجود نباشد. چون ایجاد یا از بین بردن این ظرفیت به اختیار خود انسانها است پس در اینجا می توان گفت که حسنات از جانب خدا و سیئات از جانب بندگان است که با کوتاهی خود توانایی قبول رحمت الهی را کسب نکرده اند و این همان معنای آیه دوم می باشد. [5]
2- از نگاهی دیگر آیه شریفه می تواند اشاره به این مطلب داشته باشد که همه حوادث جهان حتی اعمال و افعال ما خواه حسنه باشد یا سیئه، خوب باشد یا بد از یک نظر مربوط به خدا است زیرا او است که به ما قدرت داده و اختیار و آزادی اراده بخشیده است، ولی در عین حال اعمال ما به ما نسبت دارد و از وجود ما سرچشمه می گیرد زیرا عامل تعیین کننده عمل، اراده و اختیار ما است، و به همین دلیل ما در برابر اعمالمان مسئولیم، و استناد اعمال ما به خدا آن چنان که اشاره شد از ما سلب مسئولیت نمی کند و موجب عقیده جبر نیست.
بنا بر این آنجا که می فرماید: حسنات و سیئات از خدا است، اشاره میکند به همان فاعلیت خداوند نسبت به همه چیز، و آنجا که میفرماید: سیئات از شما است، اشاره به فاعلیت ما و مسئله اراده و اختیار ما میکند. [6]
3. تفسیر دیگری که برای این دو آیه می توان داشت و در اخبار اهل بیت (علیهم السلام) نیز به آن اشاره شده است [7] اینست که حسنات و سیئات، در قرآن به دو معنی است:
معنی اول حسنات و سیئاتی که ارتباطی به اعمال اختیاری انسان ندارد مثل بعضی بیماری ها و سلامتی ها. معنای دوم حسنات و سیئاتی که در نتیجه اعمال انسان ها به وجود می آید و به عنوان عقاب و ثواب اعمال در این دنیا بروز می کند مثل بعضی خشکسالی ها و آبادانی ها.
حسنات و سیئات در آیه اول به معنای اول و حسنات و سیئات در آیه دوم به معنای دوم می باشد.
پی نوشت :
[1]. نساء آیه ۷۸
[2]. نساء آیه ۷۹
[3]. "و خلق کل شیء" انعام آیه 101.
[4]. "احسن کل شیء خلقه" سجده آیه 7.
[5]. المیزان فی تفسیر القرآن ج 5 ص 10
[6]. تفسیر نمونه، ج 4، ص 22
[7]. تفسیر قمی، ج1 ص 144
مطالعه بیشتر :
https://www.ziaossalehin.ir/en/taxonomy/term/4887/all
۷.۴k
۲۷ بهمن ۱۳۹۷
دیدگاه ها (۱)
هنوز هیچ دیدگاهی برای این مطلب ثبت نشده است.