هو

‍ هو

💠 انسان برتر است یا ملک‏

🔸 در کتب کلامی و شرح جوامع روایی اختلاف است که آیا انسان افضل است یا ملک.
خداوند می‏فرماید: وَ فَضَّلْناهُمْ عَلی‏ کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضِیلًا (اسرا: 70)
مرحوم خواجه در تجرید می‏فرماید:
«و هو (یعنی نبیّ، انسان) افضل من الملائکة لوجود المضاد»
یعنی وجود ضد در انسان، که انسان با خواسته‏های نفسانی که ضد و دشمن هم خانه‏اند می‏جنگد و صاحب نفس مطمئنه می‏شود , به خلاف ملائکه که ضد ندارند.
پس آن که مجاهد است بر این فضل دارد.
فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجاهِدِینَ عَلَی الْقاعِدِینَ أَجْراً عَظِیماً (نساء: 95)

🔸 شیخ أکبر گوید: نص الهی‏ أَمْ کُنْتَ مِنَ الْعالِینَ‏
حاکی است که ملائکه عالین یعنی مهیمین بهتر از بنی آدمند.
و در فتوحات گوید:
رسول اللّه (ص) را دیدم و از او سؤال کردم آیا انسان افضل است یا ملائکه.
در جواب فرمود: آیا نشنیدی که خداوند می‏گوید: «من ذکرنی فی نفسه ذکرته‏ فی نفسی و من ذکرنی فی ملإ ذکرته فی ملإ خیر منهم» پس من از شنیدن این جواب خوشحال شدم و این ملئی که بهتر از بنی آدم است ملائکه عالین‏اند.

🔸 قیصری گوید:
این فضل ملک بر انسان به حسب عموم افراد انسان است نه به حسب خصوص
زیرا در میان انسانها کسانی هستند که خلیفة اللّه‏اند و جامع جمیع صفات کمالیه کلمات وجودیه‏اند و هیچ موجودی بجز انسان را چنین مرتبت و منزلت نیست چه نص قرآن است که همه غیر از انسان مقام معلوم دارند، اما انسان را حد وقوف و مقام متعین نیست و این چنین اشخاص منتخب منتجب در میان انسانها افضل از جمیع ما سوی اللّه هستند مطلقا
از آنان که بگذریم دیگران را باید دو دسته کرد
عده‏ای در قوس صعودی ترقی و تعالی‏اند که بعضی‏ها هم وزن ملائکه سماوی و ارضی و بعضی برتر از آنها و ملائکه فوق آنها و ما دون ملائکه مهیمین و عالین‏اند و دسته دیگر در قوس نزولی قرار گرفتند که تا ثُمَّ رَدَدْناهُ أَسْفَلَ سافِلِینَ‏ قرار می‏گیرند.
آن قوس را درجات متفاوت است و این قوس را درکات متنازل.

این خلاصه و عصاره مباحثه و مشاجره بحث افضل بودن ملک بر انسان یا انسان بر ملک است.

_____________________
#ممدالهمم_در_شرح_فصوص_الحکم
حضرت علامه حسن زاده ی آملی روحی فداه