محمد مهدی

محمد مهدی:
علل سقوط حکومتها

علل پیشرفت یک امت و نشانه‏ های سقوط در بیانی از امیرالمؤمنین (ع) تبیین شده است که به آن اشاره می‏شود حضرت فرمود: «یستدلّ علی ادبار الدول باربع تضییع الاصول، والتمسک بالغرور، تقدیم الاراذل و تأخیر الافاضل؛ دولت‏ها و جوامع زمانی به انحطاط گرایش پیدا می‏کنند که اصول ارزشی از بین برود و نیرنگ به عنوان اصل ارزشی مورد قبول قرار گیرد، فرومایه گان سمت‏ها و مسئولیتها را به عهده گیرند و کسانی که فاضلند منزوی شوند.
بنابراین اگر انسان با مطالعه دریافت اصول ارزشی در جامعه تضییع شده و تباه گردیده و نیرنگ و غرور و فریب جای آن را گرفته و همچنین اگر پست‏های حساس جامعه در اختیار فرومایگان قرار گرفته و انسان‏های فاضل و شریف از تصدی آن مشاغل محرومند ، می‏تواند استدلال کند که آن جامعه به سوی سقوط و انحطاط می‏رود و اگر یافت که اصول ارزشی بر ارکان جامعه حاکم است، صداقت و امانت داری و تلاش و کوشش و عدالت و آزادی در آن جامعه برجسته است وانسان‏های شریف و فاضل مسئولیت‏های گوناگون را به عهده دارند آن جامعه پیشرفت خواهد کرد.
در بیان دیگری امام علی (ع) فرمود: «یستدل علی الادبار باربع، سوء التدبیر وقبح التبذیر و قلة الاعتبار وکثرة الاعتذار؛ بر ادبار دولت‏ها به چهار چیز استدلال می‏شود 1- بدی تدبیر 2- زشتی اسراف و تبذیر 3- کمی اعتبار 4- بسیار مغرور شدن و یا بسیار پوزش خواستن».
بر اساس این بیان اگر جامعه ‏ای از مدیریت خوب بهره ‏مند نباشد و گرفتار اسراف و تبذیر و ریخت و پاش مالی باشد و از حوادث درس عبرت نگیرد و برای حوادث پیش بینی نشده، چاره‏ اندیشی وآینده نگری نداشته باشد و به دلیل خطاهایی که مرتکب می‏شود پیوسته پوزش بطلبد یا پیوسته در دام غرور باشد. آن جامعه و دولت سقوط خواهد کرد. ولی در مقابل آن اگر جامعه از مدیریت و برنامه ریزی خوب برخوردار باشد و از اسراف و تبذیر دوری گزیند و از حوادث و رویدادها درس عبرت بگیرد و از خطاء و اشتباه بجای عذرخواهی بعد از خطا اجتناب کند پیشرفت خواهد کرد، چنان چه همان حضرت فرمود: «حسن التدبیر و تجنّب التبذیر من حسن السیاسة؛ نیکویی تدبیر و دوری و اجتناب نمودن از اسراف از نیکویی سیاست است»..

پی‌نوشت‌ها:


۱. شرح غرر و درر، ج 6، ص‏450، شماره 10965.

🌷 mmz🌷