غیبت

غیبت
غیبت در لغت به‌معنای مخفی، پنهان و دور از دسترس و در اصطلاح امام‌شناسی به‌معنای غایب شدن حضرت مهدی علیه السّلام از دیده‌هاست. غیبت به دو نوع مطلق و نسبی تقسیم می‌شود:

غیبت مطلق: آن غیبتی است که در همۀ زمان‌ها و مکان‌ها و برای همگان مخفی و پنهان و دور از دسترس باشد مانند ذات مقدس پروردگار که همیشه و برای هرکس پوشیده و هرگز قابل رؤیت نیست.
غیبت نسبی: آن است که در برخی مواقع و برای بعضی مخفی و پوشیده است اما نسبت به عده‌ای دیگر آشکار و ظاهر است.(2)

آیت اللّه جوادی آملی در کتاب امام مهدی موجود موعود می نویسد: «غیبت امام زمان علیه السّلام از نوع غیبت نسبی است یعنی حضرت مهدی علیه‌السّلام نسبت به برخی غایب و مخفی از بعضی دیده‌هاست اما نسبت به عده‌ای پاک‌سرشت و لایق قابل رؤیت است. اگر امام زمان علیه السّلام را امام غایب می‌نامند به خاطر محرومیت جامعه از درک وجود مبارک امام است. بنابراین باید گفت مردم از محضر امام خویش غایب هستند نه این‌که آن حضرت غایب باشند.»(3)

درصفحه‌ی 295 غیبت نعمانی از قول امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام آمده است:
«سوگند به خدای علی! حجت خدا در میان آنان است، در کوچه و بازار آنها گام برمی‌دارد و بر خانه‌های آنان وارد می‌شود و شرق و غرب عالم را طی می‌کند و گفتار مردم را می‌شنود و در اجتماعات آنان وارد شده به آنها سلام می‌دهد.»
محمد بن عثمان، نائب دوم امام عصر علیه السّلام می‌گوید:
«و اللّه صاحب هذا الامر لیحضر الموسم کلّ سنة یری النّاس و یعرفهم و یرونه و لا یعرفونه»
«به خدا قسم حضرت صاحب الامر علیه السّلام هر سال در ایام حج حاضر می‌شود و مردم را می‌بیند و می‌شناسد و مردم هم او را می‌بینند ولی نمی‌شناسند.»(4)

بودن حضرت بقیة اللّه الاعظم علیه السّلام در بین مردم ولی از دیده‌های آنها پنهان بودن، یکی از معجزات الهی است.(5)

بنابراین غیبت حضرت مهدی علیه السّلام به‌معنای عدم حضور نیست بلکه تنها از دیدگان غفلت‌زده عده‌ای مخفی است. او در میان ما حاضر، بر اعمال ما ناظر و بر عالم هستی حاکم است.(6)

مقام معظم رهبری می فرماید: «حجت خدا... با مردم زندگی می‌کند؛ مردم را می‌بیند؛ با آنهاست؛ دردهای آنها، آلام آنها را حس می‌کند. انسانها هم، آنهائی که سعادتمند باشند، ظرفیت داشته باشند، در مواقعی به طور ناشناس او را زیارت میکنند.»(7)
«حضور امامِ غایب در میان مردم حس می‌شود امام بزرگوار و عزیز و معصوم و قطب عالم امکان و ملجأ همه خلایق، اگر چه غایب است و ظهور نکرده، اما حضور دارد. مگر می‌شود حضور نداشته باشد؟ مؤمن، این حضور را در دل خود و با وجود و حواس خویش حس می‌کند. آن مردمی که می‌نشینند، راز و نیاز می‌کنند؛دعای ندبه را با توجّه می‌خوانند و زیارت آل یاسین را زمزمه می‌کنند و می‌نالند، می‌فهمند چه می‌گویند. آنها حضور این بزرگوار؛ را حس می‌کنند؛ ولو هنوز ظاهر نشده و غایب است. غیبت او، به احساس حضورش ضرری نمی‌زند. ظهور نکرده است؛ اما هم در دلها و هم در متن زندگی ملت حضور دارد. مگر می‌شود حضور نداشته باشد؟ شیعه خوب کسی است که این حضور را حس کند و خود را در حضور او احساس نماید.»(8)

چرا دو غیبت؟
غیبت صغری که همراه با ارتباط نایبان خاص و برخی از شیعیان با امام مهدی(عج) بود، موجب تثبیت مسئله‌ی ولادت و حیات حضرت مهدی شد و از بروز برخی از انحرافات و شبهات جلوگیری کرد.
غیبت صغری، دوران آماده‌سازی شیعیان برای شروع غیبت کبرا بود و شیعیان، در این مدّت، خود را با دوره‌ی عدم حضور امام علیه السّلام هماهنگ کردند. اگر غیبت صغری نبود و غیبت کبری به یک‌بار اتّفاق می‌افتاد، موجب ایجاد مشکلات متعدّد و بروز انحراف برخی از افکار می‌شد.
غیبت کبری از سال سیصد و بیست و نه (ه‍ ق) یعنی به هنگام پایان نیابت چهارمین نایب خاص، شروع شد و تا زمان ظهور آن حضرت ادامه خواهد داشت. این، همان غیبتی است که آزمایش سخت بشری در آن نهفته است.(9)

2- امام حاضر،مدیر ناظر /ص36
3- امام مهدی، موجود موعود، آیت اللّه جوادی آملی، ص  ١٢۶ .
4- امام حاضر، مدیر ناظر /ص38 به نقل از بحارالانوار ،ج51 ص350
5- امام حاضر،مدیر ناظر /ص41
6- امام حاظر، مدیر ناظر/ص37
7- سخنرانی مقام معظم رهبری در روز نیمه شعبان27/5/1378
8- سخنرانی مقام معظم رهبری در دیدار اقشار مختلف مردم17/10/1374
9- اندیشه مهدویت و آسیب ها،محمدصابر جعفری، ص34