چرا برای کتاب شابک گرفته میشود/ نشر حوزه مشق

hozeyemashgh.ir
فردین احمدی مدیر مسئول انتشارات حوزه مشق:

در سراسر دنيا هر سال انتشار كتاب و ساير نشريات به ميزان قابل توجهی افزايش می يابد و به همان نسبت، به تعداد مراكز فروش و انتشار افزوده می شود. اين توسعه روزافزون در امر چاپ و انتشار، سردرگمي و بلاتكليفی را به دنبال دارد و باعث می شود مدت زمان بيشتری برای پيدا كردن كتاب يا نشريه مورد نظر صرف کنیم. با توجه به افزايش روزافزون انتشار كتاب و مشكلاتی كه توزيع، سفارش، انبارگردانی و اطلاع رسانی كتاب در سطح جهان با آن مواجه شده بود، به تدریج ناشران و كتابفروشان برآن شدند راه حلی در این زمینه بيانديشند. تا آن زمان ناشران برای كنترل موجودی، تامين سفارش و توزيع، از روش های مختلفی از جمله بازيابی عنوان، مولف و ديگر مشخصات كتابشناختی استفاده می كردند. اما استفاده از مشخصات كتابشناختی هميشه پاسخگو نبود. به این منظور و همچنین برای سرعت دهی به كارها، صرفه جویی در هزينه¬ها و پیشگیری از وقوع مشكلاتی كه در اثر پراكندگی و تنوع منابع چاپی به وجود آمده بود، ناشران تصمیم گرفتند از شماره های داخلی برای شناسایی آثارشان استفاده كنند، كه بيشتر شماره های ثبت كتاب ها بود. اگر چه روش خوبی بود اما چون اين شماره گذاری ها استفاده داخلی داشتند، با گسترش مبادلات وسيع كتاب ها در سطح ملی و بين المللی جوابگوی مشكلات نبود. بنابراين، بررسی های تعدادی از ناشران و توزيع كنندگان كتاب كه از رايانه برای پردازش سفارش ها و كنترل موجودی درانبارهای كتاب استفاده می كردند، نشان داد پيش نياز يک نظام ماشينی كارآمد، شماره ای منحصر به فرد و ساده برای شناسایی آثار است. در این راستا فروشگاه های كتابفروشی «اسميت و پسران» كه كتاب هايشان را از انبار مركز تهيه و از سیستم کامپیوتری برای سفارش، انبارگردانی و فروش کتاب های خود استفاده می کردند، لزوم وجود يک سيستم ماشينی موثر و یک شماره واحد و آسان برای كتاب¬های منتشر شده را بيش از پيش احساس کردند. در سال ۱۹۶۷ در انگلستان شماره استاندارد كتاب توسط «اسميت» ایجاد شد. در همين زمان آمريكایی ها نیز در اجرای چنين طرحی با كشور انگليس همكاری كردند كه توسط شركت «باوكر» بسط و توسعه يافت. مسئله نياز به يک سيستم شماره گذاری بين المللی كتاب نخستین بار در سومين گردهمایی بين المللی بازار كتاب و انطباق آن با اصول منطقی تجارت كتاب در نوامبر ۱۹۶۶ مطرح شد. در سال ۱۹۶۸ كميته فنی مستندسازی سازمان بين المللی استاندارد، گروهی را با مسئولیت موسسه استاندارد انگلستان با هدف تحقيق درباره امكان بسط نظام انگليسی برای شماره گذاری در سطح بين المللی تعيين كرد. در این راستا كنفرانس های متعدد میان كشورهای اروپایی و آمريكایی برگزار شد كه نتيجه اين كنفرانس ها، تدوین استاندارد شماره ۲۱۰۸ ایزو بود. بر اساس این استاندارد، اصول و روش شماره گذاری استاندارد بين المللی كتاب تعريف شد. هدف از این استاندارد، هماهنگ سازی و استاندارد كردن استفاده از شماره شابک برای كتاب ها در سطح بين لمللی است؛ به روشی كه هر شماره استاندارد بين المللی كتاب فقط یک عنوان مشخص و يا چاپ مشخص از یک عنوان توسط ناشر خاص را شناسایی می كند. یک سازمان بين المللی در سطح جهان برای انجام و پياده كردن اصول شابک، مسئوليت شماره گذاری را بر عهده گرفت كه مقر آن در لندن - انگلستان است و به سازمان جهانی شابک مشهور شد. علاوه بر سازمان جهانی، در هر كشور یک نمايندگی در سطح ملی و در مواردی منطقه ای، مسئوليت هدايت گروه را برای شماره گذاری كتاب ها بر عهده دارد.