تئوری توهم توطئه در ایران

پیامدهای باور به تئوری توطئه در ایران
اعتقاد به اینکه همیشه توطئه‌ای علیه ایران چیده شده‌است، تأثیرات بسیاری بر فرهنگ سیاسی ایران داشته‌است. اولین اثر آن این بوده که مصالحه برای ایرانیان بدنام شده‌است. مصالحه کردن عصارهٔ سیاست مبتنی بر شورا است و در مقابل بازی مجموع-صفر قرار دارد و از ظهور بازندگان ناخشنود که در اولین فرصت به دنبال انتقام جویی هستند جلوگیری می‌کند. اما در فارسی، واژه معادل مصالحه، یعنی سازش، معنای خود فروشی یا حتّی خیانت را القا می‌کند. در ایران مرسوم است سیاستمداران و ناظران سیاسی رقبای خود را به تبانی با بیگانگان متهم می‌کنند و این مسئله سد راهی برای مصالحه با طرف‌های خارجی است؛ چرا که در این سیستم هر گونه بده بستانی با آن طرف مرز مساوی با تضعیف وجهه ملی شخص مذاکره‌کننده است. از دیگر تأثیرات تئوری توطئه در حوزه سیاسی به حاشیه راندن اقلیت‌های قومی، مذهبی، و زبانی است. به عنوان مثال، گاهی می‌گویند که یک ایرانی واقعی فقط یک فارسی‌زبان است پس ترک‌زبانان در آذربایجان و عرب‌زبانان در خوزستان به‌طور خودکار در ردیف جدایی‌خواهان قرار می‌گیرند. از دیگر نتایج باور به تئوری توطئه در سطح ملی این است که تاریخ کشور به صورت درست نشان داده نمی‌شود. چرا که کتاب‌هایی که مملو از نظریات توطئه هستند از کتاب‌های تاریخی که به سبک علمی نوشته می‌شوند پر طرفدارتر خواهند بود. در نتیجه مثلاً به جای آنکه سابقه تاریخی ایران به عنوان مجموعه‌ای بارور شده از فرهنگ‌های گوناگون معرفی شود، از آن به عنوان قربانی همیشگی بیگانگان سنگدل یاد می‌شود.
به گفته محمد جواد ظریف یکی از مضرات تئوری توطئه این است که وقتی انسان وارد ورطه تئوری توطئه شد، از آن ورطه خلاصی ندارد و همه چیز را در قالب توطئه می‌بیند. در نتیجه نمی‌تواند چیزی را تحلیل کند. به اعتقاد ظریف اصولاً هر نظریه‌ای برای این خوب است که به تحلیل بهتر ما کمک کند. اما نظریه توطئه کمکی به تحلیل نمی‌کند. به همین دلیل ظریف توصیه می‌کند تا جایی که می‌توانیم واقعیتی را تفسیر کنیم بی جهت به دنبال تئوری توطئه نرویم.....