اندیشه در کلام خداوند
- آیا خداوندى كه انسان ها را به عدل و احسان دعوت مى كند، مى شود كه خود عادل نباشد! «ان اللَّه یأمر بالعدل و الاحسان»
- عدل واحسان در كنار هم جاذبه دارد، وگرنه مقرّرات خشك، دلها را التیام نمى دهد. «یأمر بالعدل و الاحسان» (عدل، مقدار واجب واحسان، مقدار مستحبّ است)
- اوّلین آمر به معروف وناهى از منكر، خود خداوندست. «انّ اللَّه یأمر ... و ینهى»
- در احسان، رسیدگى به بستگان و صله رحم اولویّت دارد. «الاحسان و ایتاء ذى القربى»
- امر به معروف، بر نهى از منكر مقدّم است و عدل، بر احسان. «یأمر بالعدل و الاحسان ... و ینهى»
- امر به معروف و نهى از منكر باید در فضاى صفا و محبّت و در قالب موعظه و خیرخواهى باشد. «یأمر ... ینهى ...یعظكم»
- آمرین به معروف نباید از مردم انتظار پذیرش صددرصد داشته باشند. «لعلّكم تذكّرون»
- مردم فطرتاً به عدل واحسان گرایش دارند واز فحشا ومنكر متنفرّند، لیكن وسوسه ها و غرایز موجب غفلت او مى باشند كه باید با تذكّر آنان را متذكّر نمود. «لعلّكم تذكّرون»
- در نهى از منكر باید ابتدا گناهان رسوا را جلوگیرى كرد، همان گونه كه در امر به معروف باید ابتدا به واجبات سفارش كرد. «یأمر بالعدل ... ینهى عن الفحشاء»
- سفارش به عدل و نهى از فحشا، سنّت ابدى خداوند است. «یأمر ... ینهى ... یعظكم» (فعل مضارع نشانه استمرار است)
این آیه منشور جهانى اسلام است كه امام باقرعلیه السلام آنرا در خطبه هاى نماز جمعه مى خواندند. و به گفته فیض كاشانى در تفسیر صافى؛ اگر در قرآن همین یك آیه بود، كافى بود كه بگوییم: قرآن، «تبیان كلّ شى» است، اوامر و نواهى این آیه در همه ادیان بوده و هرگز نسخ نشده است.
ولیدبن مغیره، چنان جذب این آیه شد كه گفت: شیرینى، زیبایى، محتواى آن، چنان است كه نمى تواند كلام بشر باشد.(68) و عثمان بن مظعون مى گوید با شنیدن این آیه، اسلام به عمق جانم نفوذ كرد و به دلم نشست.
«عَدل» درباره چیزى است كه تساوى آن با بصیرت درك شود و «عِدل» در مورد چیزى است كه تساوى آن با حسّ درك شود. «عَدل» مساوات در جزاء است ولى «احسان» زیاد كردن پاداش است.(69)
«عَدل» دورى از افراط و تفریط است كه هم در عقاید مطرح است و هم در رفتار شخصى و جامعه و سفارش این آیه هم به فرد است و هم به حكومت ها.
«عَدل» در نظام آفرینش، رمز پایدارى آن است. «بالعدل قامت السموات والارض» و در نظام تشریع سرلوحه ى دعوت همه انبیاست.
«احسان» كلمه ى مباركى است كه شامل خدمات مالى، فكرى، فرهنگى، عاطفى، مى شود. و«فحشا» به گناهى گفته مى شود كه بزرگ و رسوا باشد و «منكر» به كارى گویند كه عقل و فطرت و شرع آن را انكار كند.
- عدل واحسان در كنار هم جاذبه دارد، وگرنه مقرّرات خشك، دلها را التیام نمى دهد. «یأمر بالعدل و الاحسان» (عدل، مقدار واجب واحسان، مقدار مستحبّ است)
- اوّلین آمر به معروف وناهى از منكر، خود خداوندست. «انّ اللَّه یأمر ... و ینهى»
- در احسان، رسیدگى به بستگان و صله رحم اولویّت دارد. «الاحسان و ایتاء ذى القربى»
- امر به معروف، بر نهى از منكر مقدّم است و عدل، بر احسان. «یأمر بالعدل و الاحسان ... و ینهى»
- امر به معروف و نهى از منكر باید در فضاى صفا و محبّت و در قالب موعظه و خیرخواهى باشد. «یأمر ... ینهى ...یعظكم»
- آمرین به معروف نباید از مردم انتظار پذیرش صددرصد داشته باشند. «لعلّكم تذكّرون»
- مردم فطرتاً به عدل واحسان گرایش دارند واز فحشا ومنكر متنفرّند، لیكن وسوسه ها و غرایز موجب غفلت او مى باشند كه باید با تذكّر آنان را متذكّر نمود. «لعلّكم تذكّرون»
- در نهى از منكر باید ابتدا گناهان رسوا را جلوگیرى كرد، همان گونه كه در امر به معروف باید ابتدا به واجبات سفارش كرد. «یأمر بالعدل ... ینهى عن الفحشاء»
- سفارش به عدل و نهى از فحشا، سنّت ابدى خداوند است. «یأمر ... ینهى ... یعظكم» (فعل مضارع نشانه استمرار است)
این آیه منشور جهانى اسلام است كه امام باقرعلیه السلام آنرا در خطبه هاى نماز جمعه مى خواندند. و به گفته فیض كاشانى در تفسیر صافى؛ اگر در قرآن همین یك آیه بود، كافى بود كه بگوییم: قرآن، «تبیان كلّ شى» است، اوامر و نواهى این آیه در همه ادیان بوده و هرگز نسخ نشده است.
ولیدبن مغیره، چنان جذب این آیه شد كه گفت: شیرینى، زیبایى، محتواى آن، چنان است كه نمى تواند كلام بشر باشد.(68) و عثمان بن مظعون مى گوید با شنیدن این آیه، اسلام به عمق جانم نفوذ كرد و به دلم نشست.
«عَدل» درباره چیزى است كه تساوى آن با بصیرت درك شود و «عِدل» در مورد چیزى است كه تساوى آن با حسّ درك شود. «عَدل» مساوات در جزاء است ولى «احسان» زیاد كردن پاداش است.(69)
«عَدل» دورى از افراط و تفریط است كه هم در عقاید مطرح است و هم در رفتار شخصى و جامعه و سفارش این آیه هم به فرد است و هم به حكومت ها.
«عَدل» در نظام آفرینش، رمز پایدارى آن است. «بالعدل قامت السموات والارض» و در نظام تشریع سرلوحه ى دعوت همه انبیاست.
«احسان» كلمه ى مباركى است كه شامل خدمات مالى، فكرى، فرهنگى، عاطفى، مى شود. و«فحشا» به گناهى گفته مى شود كه بزرگ و رسوا باشد و «منكر» به كارى گویند كه عقل و فطرت و شرع آن را انكار كند.
۲۶۳
۰۲ آبان ۱۴۰۳
