دکتر سعید جلیلی

دکتر سعید جلیلی:
فساد در جامعه زمانی شکل می‌گیرد که انسان‌ها از فطرت الهی خود فاصله بگیرند

🔹اگر انسان در جامعه دقت کند، می‌بیند که برخی از افراد نسبت به حق دچار نوعی کراهت‌اند؛ از آن خوششان نمی‌آید، آن را نمی‌پذیرند و با آن همراهی نمی‌کنند. قرآن این مسئله را به خروج انسان از «اعتدال» و «قوام» نسبت می‌دهد؛ یعنی آن حالت متعادلی که برای انسان مطلوب و تعریف‌شده است؛ این قوام و اعتدال، همان فطرت انسان است؛ همان «فِطْرَتَ اللَّهِ» که قرآن از آن یاد می‌کند.

🔸این قاعده تنها به فرد محدود نمی‌شود؛ بلکه اگر جوامع انسانی نیز از فطرت الهی فاصله بگیرند، به همان نسبت فساد در آن جامعه شکل می‌گیرد و متأسفانه این فساد می‌تواند حالت فراگیر پیدا کند. اگر قرار باشد معیار، نه حق، بلکه تمایلات، خواسته‌ها و اهوای انسان‌ها باشد و اگر بنا شود طبیعتِ رهاشده از فطرت در انسان غلبه پیدا کند و بگوید حق این است که من می‌پسندم، در آن صورت همان اتفاقی رخ می‌دهد که قرآن از آن تعبیر می‌کند: فساد فراگیر در عالم.

🔹از همین‌جا روشن می‌شود که چرا قرآن از یک سنت الهی سخن می‌گوید؛ سنتی که اجازه نمی‌دهد این مسیر ادامه پیدا کند و از هلاکت فاسدان سخن می‌گوید. این امر از سر انتقام یا خشونت نیست، بلکه برای حفظ جریان حقیقت و جلوگیری از فراگیر شدن فساد است؛ تا سنت الهی و حقیقت جاری در عالم باقی بماند.

🔸البته این مسئله عرصه امتحان انسان‌ها نیز هست. در این چارچوب، آیاتی مانند «ظَهَرَ الفَسادُ فِی البَرِّ وَالبَحرِ بِما کَسَبَت أَیدِی النّاس» معنا پیدا می‌کند. ظهور فساد در خشکی و دریا، نتیجه عملکرد انسان‌هاست. مرحوم علامه طباطبایی نیز در تفسیر این آیات تأکید می‌کنند که این فساد، پیش از آن‌که صرفاً یک پدیده طبیعی باشد، ریشه در مناسبات غلط انسانی دارد؛ در روابط ناصحیح اجتماعی، اقتصادی، اخلاقی و اعتقادی.

▫️گزیده‌ای از صد و بیست و ششمین جلسه حکمت سیاسی اسلام در قرآن