در سوره ی الرحمن آمده رب المشرقین و رب المغربین

در سوره ی « الرحمن » آمده " رب المشرقینِ و رب المغربین " .
منظور از دو مشرق و دو مغرب چیست ؟

آن چه مفسرین در توضیح این آیه نگاشته اند، بیشتر به این نکته معطوف می شود که مراد از دو مشرق و دو مغرب در سوره الرحمن، و یا مشارق و مغارب در سوره معارج و یا مغرب و مشرق در سوره شعراء، اختلاف محل طلوع و غروب خورشید در دو فصل تابستان و زمستان است. اگر دقت کنیم می بینیم که خورشید همیشه از مکان خاصی طلوع و در مکان خاصی غروب نمی کند، اگر چه مکانی را که خورشید طلوع یا غروب می کند، مشرق یا مغرب می نامند. در تفسیر نمونه آمده است:
اما از آن جا که محور زمین نسبت به سطح مدار آن مایل است و زاویه ای در حدود 23 درجه تشکیل می دهد و با همین حال به گرد آفتاب می گردد، طلوع و غروب آفتاب دایما متغیر به نظر می رسد و از 23 درجه میل اعظم شمالی (در آغاز تابستان )تا 23 درجه میل اعظم جنوبی (در آغاز زمستان) در تغییر است که مدار اول را مدار (رأس السرطان) و مدار دوم را مدار (رأس الجدی )می گویند و این است دو مشرق و دو مغرب آفتاب، و بقیه در درون این دو مدار قرار دارد.(1)
در عین حال از نظر بعضی دیگر از مفسران، دو مشرق و دو مغرب به محل طلوع و غروب خورشید و ماه تعبیر شده است. بعضی دو مشرق و دو مغرب را در این جا به طلوع و غروب خورشید و طلوع و غروب ماه تفسیر کرده اند. آن را مناسب با آیه "والشمس و القمر بحسبان" می دانند، ولی معنای اول مناسب تر به نظر می رسد، به خصوص این که در بعضی از روایات اسلامی به آن اشاره شده است. (2)
علامه طباطبایی نیز چنین تفسیری از این آیه ارائه کرده، نوشته است:منظور از دو مشرق، مشرق خورشید و مشرق ماه است. مراد از دو مغرب نیز دو مغرب آن دو است. بعضی گفته اند که مراد از دو مشرق ،مشرق خورشید و ماه است و مراد از دو مغرب، دو مغرب آن دو است.(3)
شخصی به حضرت علی(ع) گفت: آیاتی از قرآن را پیدا کرده‌ام که آیات دیگر قرآن را نقض می‌کند و این نشان می‌دهد که آیات قرآن متناقض است.
حضرت فرمود: ویژگی آیات قرآن این است که بعضی از آن بعض دیگر را تصدیق می‌کند، نه اینکه نقض کند. مواردی را که متناقض پنداشته‌ای، بیان کن تا پاسخ پندار تو را بدهم.
گفت: قرآن در یک جا می‌گوید: رَبِّ الْمَشارِقِ وَ الْمَغارِب(4)‏ یعنی مشرق و مغرب را به صورت جمع به کار می‌برد. در جای دیگر می‌گوید: رَبُّ الْمَشْرِقَیْنِ وَ رَبُّ الْمَغْرِبَیْن(5)‏ یعنی مشرق و مغرب را به صورت تثنیه به کار می‌برد. در جای دیگر می‌گوید: رَبُّ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِب‏ (6)یعنی مشرق و مغرب را به صورت مفرد به کار می‌برد. این بیانات نشانة تناقض در آیات قرآنی است.
حضرت فرمود: لفظ «مشرق» و «مغرب» در این سه جا به یک معنا به کار برده نشده تا مستلزم تناقض باشد، بلکه در هر یک از این سه جا به معنای خود است؛ وقتی به صورت مفرد به کار برده شده، به معنای جهت شرق و غرب است که به سمت آن اشاره می‌کنیم. جهت هم در یک مکان، مشرق است و یا مغرب. یک مکان نمی‌تواند دو یا چند جهت شرقی و غربی داشته باشد. اما مشرق و مغربی که تثنیه به کار برده شده به لحاظ حداکثر اوج خورشید در مدار شمالی در تابستان، و حداقل پائین آمدن خورشید در مدار جنوبی در آغاز زمستان است. چون این دو موقعیت خورشید کاملا مشخص است، روی آن مخصوصا تکیه شده است‏.
اما در جائی که مشرق و مغرب به صورت جمع به کار برده شده، به لحاظ طلوع و غروب خورشید در روزهای مختلف سال است. زیرا خورشید هر روز از نقطه تازه ‏ای طلوع، و در نقطه تازه ‏ای غروب میکند، بنابراین به تعداد روزهای سال مشرق و مغرب داریم‏ و از این لحاظ می‌توانیم آن را به صورت جمع به کار ببریم.(7)
با طرح مشارق و مغارب، قرآن به حقیقت کروی بودن زمین اشاره می کند؛ چون بر اساس کروی بودن زمین، تنها یک مشرق و مغرب نخواهیم داشت، بلکه به افق هر کشور یا هر شهری مشرق و مغرب جداگانه ای خواهیم داشت. این از معجزات علمی قرآن است که به حقیقتی اشاره دارد که قرن ها بعد توسط انسان ها کشف شد.
مرکز ملی پاسخ گویی دینی
پی نوشت ها:
1. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج 23، ص 121.
2. همان، ص 121.
3. موسوی همدانی، ترجمه تفسیر المیزان، ج 19، ص166.
4. معارج(70)آیة 40.
5. الرحمن(55)آیة 17.
6. شعراء(26)آیة 28.
7. طبرسی، الاحتجاج، ج 1، ص 259.
الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍوَآلِ مُحَمَّد وَعَجِّل فَرَجَهُم

اَلّلهُمَّـ عَجِّل‌لِوَلیِّڪَ الفَرَج
لاین
@XHS7100L" target="_blank">http://line.me/ti/p/~@XHS7100L
تلگرام
telegram.me/VirgolmahdaviBot

با رسانه سرباز جنگ نرم باشیم

یــــــــــــــــــــا عــــــــــلــــــــــے مـــــــــــــــــــدد