کلام خدا

✍حسابرسى مردم قطعى است. «اقترب» (بكار رفتن فعل ماضى به جاى مضارع، نشانه ى قطعى بودن است.)

- قیامت و زمان حسابرسى را دور نپنداریم. «اقترب»

- حساب، براى همه انسان هاست. «للناس»

- نظم وحساب، لازمه ى یك زندگى كامل است. «حسابهم» (انسان، پدیده اى تصادفى نیست، بلكه موجودى هدفدار و بر مبناى حساب و محاسبه است.)

- گاهى باید براى جذب حواسها، سخن را كوبنده و هشدار دهنده آغاز كرد. سوره با جمله «اقترب للناس حسابهم» شروع شده است.

- این حساب است كه به سراغ انسان ها مى آید، هر چند آنان از حساب، غافل باشند ویا از آن بگریزند. «اقترب للناس حسابهم» ونفرمود: «اقترب الناس الى حسابهم»

- غفلت، زمانى خطرناك است كه بر اساس بى اعتنایى باشد. «غفلة معرضون»
سؤال: با توجّه به اینكه معناى «غفلت» بى توجّهى نسبت به چیزى، و معناى «اِعراض» روى گرداندن با توجّه از چیزى است، پس چگونه كه در آیه غفلت واعراض در كنار هم مطرح شده اند؟

پاسخ: غفلت و بى توجّهى دو گونه است:

الف: غفلتى كه شخص با هشدار بیدار مى شود.

ب: غفلتى كه مقدّمه ى اعراض است، یعنى شخصِ غافل نمى خواهد بیدار شود. همچون كسى كه خودش را به خواب زده كه با صدا زدن نیز چشم خود را باز نمى كند.

از آنجا كه غالب مردم از معاد و حساب غافلند، خداوند این غفلت را به همه مردم نسبت داده است وگرنه همیشه گروهى از مردم، استثنا هستند. در آیه 97 همین سوره، به اقرار به غفلت از زبان خود مردم نیز اشاره شده است. «یا ویلنا قد كنا فى غفلة من هذا»

نگاهى به مسئله حساب در روز قیامت

آنچه از آیات بدست مى آید این است كه:

- همه ى افراد مورد سؤال قرار مى گیرند. «فلنسئلنّ الّذین ارسل الیهم ولنسئلنّ المرسلین»(2)

- همه ى اعمال مورد محاسبه واقع مى شود. «لتُسئلنّ عما كنتم تعملون»(3)

- همه ى احوال مورد رسیدگى قرار مى گیرد. «اِن تبدوا ما فى انفسكم او تخفوه یحاسبكم به اللّه»(4)

- از همه ى اعضاى بدن انسان سؤال خواهد شد. «اِنّ السّمع و البصر و... كلّ اولئك كان عنه مسئولا»(5)

- از نعمت هاى الهى سؤال مى شود. «و لتسئلنّ یومئذٍ عن النعیم»(6)

- همه كارها را در هر كجا و به هر اندازه كه باشد حاضر خواهند ساخت. «ان تك مثقال حبةّ من خردل فتكن فى صخرة»(7)

در اوّلین سؤال، از نماز خواهند پرسید و به حساب امور مهمى چون، جوانى، عمر، راه كسب درآمد و هزینه ى آن و بویژه مسأله ى رهبرى و ولایت خواهند پرداخت وهمین بس كه خداوند، خود، حسابرسى خواهد بود. «كفى بناحاسبین»(8)

-----

2) اعراف، 16.

3) نحل، 93.

4) بقره، 284.

5) اسراء، 36.

6) نحل، 93.

7) لقمان، 16.

8) انبیاء، 47.