نام آذربایجان که امروز بر بخشی از سرزمین ایران گذاشته می

نام آذربایجان که امروز بر بخشی از سرزمین ایران گذاشته می‌شود، پیش از این به گونه‌ای دیگر بوده است و امروز آذربایجان خوانده می‌شود. اکنون به ریشه‌یابی و پیشینه‌ی این نام خواهیم پرداخت. شکل‌های گوناگون این نام در منابع مختلف چنین آمده :

آتورپاتکان در پارتی.

آتورپاتَکان و آتُرپتکان در زبان پارسی میانه.

آذربادگان یا آذرآبادگان در نوشته‌های فارسی: بیامد سوی آذرآبادگان – خود و نام‌داران و آزادگان / همی تاز تا آذرآبادگان – به جای بزرگان و آزادگان (فردوسی)

آتروپاتنه در یونانی.

آدربایگان و آداربیگانا در بیزانسی.

آذربایاقان و آذرباداقان و آترپاتشان در ارمنی.

آذربایغان در سریانی.

آدُربیگان در آسوری.

آذربیجان و آذربایجان در عربی.

آذربایگان در نوشته‌های پس از اسلام. برای نمونه در سیاست‌نامه و حکایت «ملک عادل» می‌خوانیم: «مگر سپاه‌سالاری بود نوشیروان عادل را، و او والی آذربایگان بود. در همه‌ی مملکت او هیچ امیری و سپه‌سالاری از او توان‌گرتر و با نعمت‌تر نبود.»

شکل‌هایی دیگری از این واژه هم‌چون «آتروپاتس» در آثار استرابون ، آریان و پلوتارک، «آتراپس» در اثر دیودوروس «آکروپاتن» در اثر آمیانوس و «آتروپاتیا» در اثر استفن بیزانسی دیده می‌شود که اینها سراسر از یک ریشه هستند و بر پایه‌ی لغزش‌های نگارندگان به‌وجود آمده‌اند.