وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُری‏ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَ

وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُری‏ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ وَ لکِنْ کَذَّبُوا فَأَخَذْناهُمْ بِما کانُوا یَکْسِبُونَ ؛ و اگر اهل شهرها و آبادیها ، ایمان می آوردند و تقوا پیشه می کردند ، برکات آسمان و زمین را بر آنها می گشودیم ولی ( آنها حق را ) تکذیب کردند ما هم آنان را به کیفر اعمالشان مجازات کردیم. 📚 آیه ۹۶ سوره اعراف

در مورد زلزله و بلایای طبیعی، لازم است به چند نکته توجه نمود:

1. زلزله و امثال آن از بلاهای طبیعی، دارای آثار فراوانی است که در مجموع همه آنها خیر است. امام صادق(ع) می‌فرماید: «زلزله و همانند آن، برای آن است که مردم، غافل نشوند، به هوش باشند [که ضعیف و ناتوانند] و در هراس افتند و [با احساس ضعف خود و قدرت آفرینشگر] از گناه و فساد به دور مانند. تمام بلاها و گرفتاری‌هایی که در جسم و مالشان پدید می‌آید برای همین امر و به سود و مصلحت و استقامت بخشیدن به آنان است. و اگر صلاح یابند به عوض آنچه از دست داده‌اند، در آخرت چنان پاداش‌هایی برای شخص ذخیره می‌شود که با هیچ نعمت دنیوی برابری نکند. پس گاه صلاح و مصلحت عام و خاص در آن است که در نزول این بلاها در دنیا شتاب شود».[1]
2. ممکن است این امور دارای علت‌های مختلف مادی و معنوی باشند.
3. اصل علیت امور معنوی در حوادث دنیایی مسلم است؛ یک دلیل روشن آن آیات قرآن کریم است که در یک‌جا می‌فرماید: «به سبب اعمال مردم، فساد در خشکی و دریا آشکار شد تا به آنان جزای بعضی از کارهایشان را بچشاند، باشد که بازگردند»،[2] در آیه دیگری می‌خوانیم: «و اگر مردم شهرها ایمان آورده و به تقوا گراییده بودند، قطعاً برکاتی از آسمان و زمین برایشان می‌گشودیم، ولی تکذیب کردند؛ پس به [کیفر] دستاوردشان [گریبان‏] آنان را گرفتیم».[3]‏
4. تعیین دقیق مصادیق علت‌های معنوی برای انسان‌های عادی ممکن نیست؛ بلکه فقط اولیای الهی می‌توانند بیان کنند چه چیزی علت معنوی حوادث مادی است.
 5. علیت مسائل معنوی در امور مادی به نحو طولی است نه عَرَضی؛ یعنی ممکن است یک امر معنوی در مرحله بالاتر و ما فوق طبیعی سبب زلزله باشد؛ ولی وقوع زلزله در خارج و جهان طبیعی بر اساس علل مادی اتفاق می‌افتد؛ به عبارت دیگر؛ وجود هیچ‌کدام موجب بی‌نیازی از دیگری نیست.
6. با توجه به مطالب بیان شده روشن می‌شود: اوّلاً؛ نمی‌توان گفت راه‌هایی وجود دارد که کاملاً از وقوع زلزله جلوگیری کند؛ زیرا اصل وقوع آن چه بسا برای ادامه حیات کره زمین لازم باشد. ثانیاً؛ انسان در قبال حوادث طبیعی چند وظیفه دارد:
الف. بکارگیری ابزار لازم و استفاده از علوم و فن‌آوری و رعایت اصول مهندسی در ساخت و ساز، تا از خسارت‌ها و پیامدهای زلزله کاسته شود.
ب. رعایت امور معنوی؛ در مورد امور معنوی نیز دو نکنه را باید رعایت کرد: یکی پرهیز از اموری که بر اساس منابع دینی از علل معنوی زلزله شمرده شده است؛ مانند این‌که، بر اساس روایات متعدد، شیوع زنا، از عوامل وقوع زلزله شمرده شده است؛ امام صادق(ع) می‌فرماید: «همین که چهار چیز شایع شد [همراه آنها] چهار چیز دیگر پدیدار گردد: هر گاه زنا شایع شد زلزله‏ پیدا شود. هر گاه حکم به‌ناحق شایع شود باران بند آید. هر گاه پیمان با کفاری که در ذمه اسلامند شکسته شود [و طبق مقررات با آنها رفتار نشود] دولت به‌دست مشرکین افتد و بر مسلمین حکومت کنند. و هر گاه زکات داده نشد، فقر و احتیاج پدیدار گردد».[5] ظاهراً منظور این است که این اعمال (زنا و...) اگر از روی آگاهی و اختیار و به صورت گسترده در جامعه انجام پذیرد، می‌تواند علت برای وقوع آن حوادث باشد.
نکته دیگری که در مورد امور معنوی باید رعایت کرد، اعمالی است که بر اساس روایات می‌تواند از شدت یا کثرت وقوع زلزله جلوگیری کند. علی بن مهزیار می‌گوید: محضر مبارک حضرت امام محمد تقی(ع) نامه‌ای نوشتم و در آن از کثرت‏ زلزله‏ در اهواز شکایت کرده و گفتم آیا صلاح می‌دانید از آن‌جا به مکان دیگری منتقل شویم؟ آن‌حضرت در پاسخ نوشتند: «از آن‌جا منتقل نشوید، روزهای چهارشنبه، پنجشنبه و جمعه را روزه بگیرید و سپس غسل کرده و لباس‌های پاک بپوشید و روز جمعه از منازل بیرون آمده و خدا را بخوانید و دعا نمایید مسلّماً حق تعالی آن را از شما بر طرف می‌کند».
راوی می‌گوید: ما همین کار را کردیم پس زلزله‌ها ساکت شدند. همچنین امام محمد تقی(ع)فرمود: «هر کس که از شما گنهکار است توبه و انابه کرده و دعای خیر نماید».[6]

پی نوشت :

[1]. توحید المفضل، ص144
[2]. روم، 41.
[3]. اعراف، 96.
[5]. الکافی ج 2، ص 448،
[6]. علل الشرائع، ج 2، ص 555

مطالعه بیشتر در :

https://www.ziaossalehin.ir/fa/tags/بلایا