تفسیر قرآن

تواضع در فرهنگ قرآنی

در اين آيه لقمان به فرزندش مى گويد: در زمين متكبرانه راه نرو «لاتمش فى الارض مرحاً» و در سوره فرقان، اوّلين نشانه بندگان خوب خدا، حركت متواضعانه آنهاست.«و عباد الرّحمن الّذين يمشون على الارض هَونا»(300)
يكى از اسرار نماز كه در سجده آن بلندترين نقطه بدن را (حداقل در هر شبانه روز 34 مرتبه در هفده ركعت نماز واجب) روى خاك مى گزاريم، دورى از تكبّر، غرور و تواضع در برابر خداوند است.
گرچه تواضع در برابر تمام انسان ها لازم است؛ امّا در برابر والدين، استاد و مؤمنان لازم تر است. تواضع در برابر مؤمنان، از نشانه هاى برجسته اهل ايمان است. «اذّلة على المؤمنين»(301)
بر خلاف تقاضاى متكبّران كه پيشنهاد دور كردن فقرا را از انبيا داشتند، آن بزرگواران مى فرمودند: ما هرگز آنان را طرد نمى كنيم. «و ما انا بطارد الّذين آمنوا»(302)
انسانِ ضعيف و ناتوانى كه از خاك و نطفه آفريده شده، و در آينده نيز مردارى بيش نخواهد بود، چرا تكبّر مى كند؟!
مگر علم محدود او با فراموشى آسيب پذير نيست؟!
مگر زيبايى، قدرت، شهرت و ثروت او، زوال پذير نيست؟!
مگر بيمارى، فقر و مرگ را در جامعه نديده است؟!
مگر توانايى هاى او نابود شدنى نيست؟!
پس براى چه تكبّر مى كند؟! قرآن مى فرمايد: متكبّرانه راه نرويد كه زمين سوارخ نمى شود، گردن كشى نكنيد كه از كوه ها بلندتر نمى شويد. «ولاتَمشِ فى الارض مَرحاً اِنّك لن تَخرق الارض و لن تَبلغ الجبال طولا»(303)
نمونه هايى از تواضع اولياى الهى
11. شخص اوّل آفرينش كه پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله است، آنگونه مى نشست كه هيچ امتيازى بر ديگران نداشت و افرادى كه وارد مجلس مى شدند و حضرت را نمى شناختند، مى پرسيدند: كدام يك از شما پيامبر است؟ «ايّكم رسول اللّه»(304)
22. در سفرى كه براى تهيه غذا هر كس كارى را به عهده گرفت، پيامبر نيز كارى را به عهده گرفت و فرمود: «جمع كردن هيزم با من».(305)
33. همين كه پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله ديدند براى نشستنِ بعضى فرش نيست، عباى خود را دادند تا چند نفرى روى عباى حضرت بنشينند.(306)
پوشيدن لباس ساده، سوار شدن بر الاغ برهنه، شير دوشيدن، هم نشينى با بردگان، سلام كردن به اطفال، وصله كردن كفش و لباس، پذيرفتن دعوت مردم، جارو كردن منزل، دست دادن به تمام افراد و سبك نشمردن غذا از سيره هاى حضرت بود.(307)