سخن حق خدا

✍ هر چیز، هر شخص و هر عملى كه قابلیّت سنجش داشته باشد، براى خود میزانى خواهد داشت. «الموازین»

- حساب خداوند بسیار دقیق است. «مثقال حبّة من خردل»

- اعمال ما در دنیا محو نمى شود و در قیامت با آن روبرو هستیم. «أتینا بها»

- خدا، هم عالم است «اتینا بها»، هم عادل «القسط»، وهم حسابرس. «حاسبین»
این آیه بشارتى به نیكوكاران و هشدارى به خلافكاران است كه اعمال شما بى كم و كاست، كیفر و پاداش داده مى شود، چنانكه فیض كاشانى مى گوید:

هشدار كه هر ذرّه حسابست در اینجا

دیوان حسابست و كتابست در اینجا

«خَردل» نام گیاهى است كه دانه هاى بسیار ریز سیاه دارد و در كوچكى و حقارت، ضرب المثل شده است.

«میزان» به معناى وسیله ى سنجش، بارها در قرآن مجید مطرح شده و مورد تأكید خداوند متعال قرار گرفته است. ناگفته پیداست كه سنجش هر چیزى با وسیله اى متناسب با آن صورت مى پذیرد، مثلاً براى سنجش درجه ى هوا، آن را با دماسنج، براى اندازه گیرى طول، آن را با متر و براى سنجش وزن اشیا، آن را با كیلو محاسبه مى كنند. بدیهى است كه براى سنجیدن انسان و اعمال او نیز از وسیله اى متناسب با او كه همان انسان كامل است استفاده شود، همانطور كه در روایات آمده است: امامان معصوم و انبیا و اوصیا علیهم السلام موازین قسط هستند. (45) و در زیارتنامه ى امیرالمؤمنین علىّ علیه السلام نیز مى خوانیم: «السلام على میزان الاعمال»(46)

سؤال: اگر واقعاً محاسبات خداوند، اینچنین دقیق است، پس دیگر عفو و كرم الهى چه جایگاه و توجیهى دارد؟!

پاسخ: حسابرسى یك اصل است و لطف و بخشش اصل دیگر كه هر كدام در جاى خود محفوظ است و منافاتى با دیگرى ندارد.

سؤال: در بعضى آیات آمده است كه خداوند براى گروهى از مردم، میزانى برپا نمى كند، «فلانقیم لهم یوم القیامة وزنا» آیا میزان براى افراد خاصّى خواهد بود؟

پاسخ: خیر، میزان براى همه ى انسان ها اقامه خواهد شد، امّا از آنجا كه میزان براى محاسبه ى اعمال است، وقتى تبهكارى چیزى در بساط ندارد تا ارائه كند و جهنّمى بودنش قطعى و مسلّم است، دیگر نیازى به برپایى میزان نیست و سنجش بى معناست.(47)

-----

45) كافى، ج 1، ص 469 ؛ معانى الاخبار، ص 31.

46) تفسیر نمونه.

47) تفاسیر صافى و نورالثقلین.