اولین دست نوشته کوردی برگی از جنایات اعراب در زمان حمله

اولین دست نوشته کوردی - برگی از جنایات اعراب در زمان حمله عمر ابن خطاب

اولین شعر مکتوب به زبان کردی هورامی و دبیره‌ی پهلوی

با آغاز حمله اعراب به رهبری عمر در سالهای (
۶۳۴-۶۴۲ م.) نواحی اربیل، موصل و نصیبین که نواحی کردنشین بودند به تصرف اعراب درآمد بعد از عمر، در دوره جانشین وی عثمان نیز مناطق شمالی کردها و مناطق قفقاز به تصرف درآمد.

پس از حمله اعراب کردها دست به شورش‌های متعدد و مقاومت زدند. مثلا محمد بن جریر طبری مینویسد:

…در همین روز خبر رسید که «موصل» بشوریده و کردان در آن‌جا پراکنده‌اند. مُسَیب‌بن زُهیر، حاکم کوفه، که دوست یحیی‌بن خالد بود، به منصور (خلیفه عباسی) پیشنهاد کرد که کار خواباندن شورش کردان را به خالد واگذارد که «او برای خواباندن آن شورش تواناست». منصور این پیشنهاد را پذیرفت و خالد را به حکومت موصل برگماشت… (تاریخ طبری، ج۱۱، ص۴۹۷۷).

حدود سالهای (۱۹۱۰ م.) پوست پارهٔ کهنه‌ای در کاوشهای روستای «هزارمیرد» استان سلیمانیه به دست آمد که در آن چهار بند سرود به زبان کردی سره و با خط پهلوی نوشته شده‌است. این چهار بند شعر که به نام هرمزگان نامیده شده، یادآور حمله اعراب به سرزمین کردستان و کشت و کشتار آنان است. برابر داوری دانشمندان، این نوشته از همان آغاز هجوم اعراب است. این شعر کردی که مایهٔ اندوه هر کردی می‌شود، دورنمای آن روزگار را به خوبی نشان می‌دهد
هورمەزگان ڕمان، ئاتران کوژان؛

وێشان شاردنه گه‌وره‌ گه‌وره‌کان؛

زۆرکاری ئه‌ره‌ب کردنه‌ خاپوور؛

گوناو پالەی هه‌تا شارەزوور؛

ژەن و که‌نیکان وه دیل به‌شینا؛

مێرد ئازا تلی وه ڕووی هوێنا؛

ڕەوشت زه‌ردوشتره مانوه بێده‌س(بێکەس)؛

به‌زیکا نێکا هورمەز وه‌ هویچ که‌س؛

ترجمه به فارسی

آتشکده‌ها ویران و آتش‌ها خاموش شدند
بزرگ بزرگان خود را مخفی نمودند
عرب ظالم ویران کردند
روستای "پاله" را تا «شهرزور»
زنان و دختران را به اسارت و بردگی بردند
مردان دلیر در خون غلتیدند
آیین زرتشت ناتوان(بی‌کس) مانده است
اهورامزدا هیچکس را یاری نکرد...