آرامگاه افریدگار حماسه فردوسی
چنانکه مشهور است، پیکر فردوسی را به دلیل شیعه یا بهدینی بودن فردوسی به گورستان راه ندادند و بهناچار او را در باغ خودش واقع در شهر تابران طوس، نزدیک به دروازهٔ شرقی رزان به خاک سپردند. آرامگاه او زیارتگاه اهل دانش و معرفت بود و باآنکه بارها آن را با خاک یکسان کردند از نو ساخته میشد
صد سال پس از مرگ فردوسی این بنا برپا بود تا این که در ۵۱۰ ه.ق نظامی عروضی از مدفن فردوسی دیدن کرد
سالهای ۶۱۷ و ۶۱۸ ه.ق به طوس، هنوز پابرجا بود. چراکه در هنگام حکمرانی گرگوز، امیر مغول (۶۳۸–۶۴۱ ه.ق) برای بنیان قلعهای در طوس، بنای آرامگاه ویران و از مصالح آن برای بنای قلعه بهره بردهشد. سپس در روزگار فرمانروایی غازان خان، امیر ایسن قُتلُغ ساختمانی بر آن برپا کرد و خانقاهی در کنارش ساخت.
در تذکرةالشعرا گزارش شده که مدفن فردوسی در طوس و کنار بنای عباسیه است که جای او معلوم است
عبیدالله خان ازبک در یورشهایی که به خراسان و بنا به تعصبی که داشت، دستور ویرانی آرامگاه فردوسی را داد.
ویلیام فریز مأمور کمپانی هند شرقی، در سال ۱۲۳۶ ه.ق از آن دیدن کرد و در گزارش خود آن را مدفنی محقر با گنبدی کوچک توصیف کردهاست
تا حدود سال ۱۲۵۴ ه.ش آشکار بودهاست، اما پس از آن، گندمزار آن را پوشاند. ژوکوفسکی هم در سال ۱۸۹۰ م آن را در زیر تپهای پوشیده با آجر و قطعههای کاشی گزارش کردهاست.
بعدها هنگامیکه عبدالوهاب آصفالدوله والی خراسان بود، از سوی ناصرالدینشاه به جستجوی آرامگاه مأمور شد و با راهنمایی چند فرانسوی که از طوس دیدن کردهبودند، موفق به یافتن آرامگاه شد و با نگرش به ساخت بنایی شایسته در آینده، بهطور موقت دو اتاق بر آن ساخت. محمدتقی بهار در ۱۳۱۸ ه.ق از آن بازدید کرده و آن را «زمینهٔ آمادهای برای بنا» یافتهبود. او در سال ۱۳۰۲ ه.ش (۱۳۴۱ ه.ق) در مقالهای آرامگاه را سکویی بیسقف و محصور توصیف کردهبود
صد سال پس از مرگ فردوسی این بنا برپا بود تا این که در ۵۱۰ ه.ق نظامی عروضی از مدفن فردوسی دیدن کرد
سالهای ۶۱۷ و ۶۱۸ ه.ق به طوس، هنوز پابرجا بود. چراکه در هنگام حکمرانی گرگوز، امیر مغول (۶۳۸–۶۴۱ ه.ق) برای بنیان قلعهای در طوس، بنای آرامگاه ویران و از مصالح آن برای بنای قلعه بهره بردهشد. سپس در روزگار فرمانروایی غازان خان، امیر ایسن قُتلُغ ساختمانی بر آن برپا کرد و خانقاهی در کنارش ساخت.
در تذکرةالشعرا گزارش شده که مدفن فردوسی در طوس و کنار بنای عباسیه است که جای او معلوم است
عبیدالله خان ازبک در یورشهایی که به خراسان و بنا به تعصبی که داشت، دستور ویرانی آرامگاه فردوسی را داد.
ویلیام فریز مأمور کمپانی هند شرقی، در سال ۱۲۳۶ ه.ق از آن دیدن کرد و در گزارش خود آن را مدفنی محقر با گنبدی کوچک توصیف کردهاست
تا حدود سال ۱۲۵۴ ه.ش آشکار بودهاست، اما پس از آن، گندمزار آن را پوشاند. ژوکوفسکی هم در سال ۱۸۹۰ م آن را در زیر تپهای پوشیده با آجر و قطعههای کاشی گزارش کردهاست.
بعدها هنگامیکه عبدالوهاب آصفالدوله والی خراسان بود، از سوی ناصرالدینشاه به جستجوی آرامگاه مأمور شد و با راهنمایی چند فرانسوی که از طوس دیدن کردهبودند، موفق به یافتن آرامگاه شد و با نگرش به ساخت بنایی شایسته در آینده، بهطور موقت دو اتاق بر آن ساخت. محمدتقی بهار در ۱۳۱۸ ه.ق از آن بازدید کرده و آن را «زمینهٔ آمادهای برای بنا» یافتهبود. او در سال ۱۳۰۲ ه.ش (۱۳۴۱ ه.ق) در مقالهای آرامگاه را سکویی بیسقف و محصور توصیف کردهبود
۴۰۱
۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۰